Política para perplejos

ما در دوران عدم اطمینان زندگی می کنیم. در جوامع قبل از ما، انسان‌ها با آینده‌ای شاید تیره‌تر زندگی می‌کرده‌اند، اما ثبات شرایط زندگی آن‌ها - هر چقدر هم که منفی باشد - به آنها این امکان را می‌دهد که فکر کنند آینده شگفتی‌های زیادی برایشان نخواهد داشت. ممکن بود گرسنگی بمیرند و تحت ظلم و ستم قرار بگیرند، اما گیج نشدند. سرگشتگی وضعیتی است که در جوامعی دیده می شود که در آن افق ممکن چنان گشوده شده است که محاسبات ما در مورد آینده به ویژه نامشخص است. قرن بیست و یکم با طغیان بحران اقتصادی آغاز شد که موجی از خشم ایجاد کرد، اما حیرت خاصی ایجاد نکرد. حتی به تأیید مجدد جهت گیری های اصلی ما کمک کرد: مثلاً چه کسانی شرور بودند و چه کسانی خوب بودند. جهان بار دیگر به وضوح بین بازنده ها و برندگان، بین مردم و طبقه، بین کسانی که حکومت می کنند و کسانی که از کسانی که حکومت می کنند رنج می برند، طبقه بندی شد، در حالی که مسئولیت ها با امنیت نسبی تعیین شد. اما چشم‌انداز سیاسی کنونی مملو از ناامیدی گسترده است که دیگر به چیزی خاص اشاره نمی‌کند، بلکه به یک وضعیت به طور کلی اشاره دارد. و ما قبلاً می دانیم که وقتی ناراحتی منتشر می شود باعث گیجی می شود. ما از وضعیتی که نمی تواند مورد تایید ما باشد، عصبانی هستیم، اما حتی بیشتر از این که نمی دانیم چگونه این ناراحتی را تشخیص دهیم، چه کسی را برای آن مقصر بدانیم، و به چه کسی تغییر وضعیت را بسپاریم. با این کتاب دانیل ایننراریتی به نوعی به تأملاتی که در سیاست در زمان خشم داشت ادامه می دهد (Galaxia Gutenberg، 2015). آنها انعکاساتی هستند مطابق با رویدادهایی که ما تجربه کردیم و ما را از عصبانیت به حیرت رسانده است، البته بدون اینکه دلایلی برای رها کردن آن یکی وجود داشته باشد.

Vivimos en una época de incertidumbre. En sociedades anteriores a la nuestra, los seres humanos han vivido con un futuro tal vez más sombrío, pero la estabilidad de sus condiciones vitales -por muy negativas que fueran- les permitía pensar que el porvenir no les iba a deparar demasiadas sorpresas. Podían pasar hambre y sufrir la opresión, pero no estaban perplejos. La perplejidad es una situación propia de sociedades en las que el horizonte de lo posible se ha abierto tanto que nuestros cálculos acerca del futuro son especialmente inciertos. El siglo xxi se estrenó con la convulsión de la crisis económica, que produjo oleadas de indignación pero no ocasionó una especial perplejidad; contribuyó incluso a reafirmar nuestras principales orientaciones: quiénes eran los malvados y quiénes éramos los buenos, por ejemplo. El mundo se volvió a categorizar con nitidez entre perdedores y ganadores, entre la gente y la casta, entre quién manda y quién padece a los que mandan, al tiempo que las responsabilidades eran asignadas con relativa seguridad. Pero el actual paisaje político se ha llenado de una decepción generalizada que ya no se refiere a algo concreto sino a una situación en general. Y ya sabemos que cuando el malestar se vuelve difuso provoca perplejidad. Nos irrita un estado de cosas que no puede contar con nuestra aprobación, pero todavía más no saber cómo identificar ese malestar, a quién hacerle culpable de ello y a quién confiar el cambio de dicha situación. Con este libro Daniel Innerarity continúa de alguna manera las reflexiones que hizo en La política en tiempos de indignación (Galaxia Gutenberg, 2015). Son reflexiones al hilo de los acontecimientos que vivimos y que nos han llevado de la indignación a la perplejidad, sin que por cierto deje de haber motivos para abandonar aquella.