Verhaltensökologie der Technik: Zur Anthropologie und Soziologie der technischen Optimierung

این کتاب به علل پیشرفت در تاریخ طبیعی و فرهنگی فناوری می پردازد. هدف از این امر روشن کردن شرایطی است که تحت آن پیشرفت فنی می توان کنترل کرد. برنامه ریزی و کنترل فناوری حداکثر از اواخر قرن هجدهم به عنوان وظایف سیاسی و اقتصادی شناخته شده است، اما مشکلات آنها با بحران اکولوژیکی تمدن در زمان های اخیر به شدت تشدید شده است. به طور خاص، این سوال که چرا برنامه ریزی و استفاده از شرایط طبیعی زندگی انسان ها به گونه ای که خطرات زیست محیطی قابل کنترل باقی بماند، در فناوری، علم، سیاست و تجارت بسیار دشوار است، امروزه به طور فزاینده ای مطرح می شود. رویکردی که من دنبال می کنم با بسیاری از مطالعات اخیر در جامعه شناسی فناوری، سیاست زیست محیطی و اقتصاد محیط زیست متفاوت است. من سعی می کنم ثابت کنم که آسیب ها و خطرات زیست محیطی تمدن صنعتی در نهایت - یا نه تنها - با ناآگاهی از ارتباطات اکولوژیکی یا به عنوان پیامدهای افزایش بی دریغ تقاضاهای مصرف کننده و منافع اقتصادی قابل توضیح نیست. در عوض، نتایج من نشان می دهد، اول، که خطرات اساسی عقلانیت فنی و انگیزه های فردی و اجتماعی آنها دخیل است. ثانیاً، این انگیزه ها به هیچ وجه صرفاً ماهیت اقتصادی ندارند، بلکه فقط در چارچوب گسترده تر انسان شناختی نظریه تکاملی مدرن و بوم شناسی رفتاری انسان قابل درک می شوند. و ثالثاً، این که مشکل زیست محیطی تعدادی از خواسته ها را در مورد اقدامات فنی منطقی ایجاد می کند که از لحاظ نظری و عملی ناسازگار هستند.

Das Buch befaßt sich mit den Ursachen des Fortschritts in der Natur- und Kulturgeschichte der Technik. Dahinter steht die Absicht, die Voraussetzungen zu klären, unter denen der technische Fortschritt steuerbar ist. Planung und Lenkung der Technik werden zwar spätestens seit dem ausgehenden 18. Jahr­ hundert als politische und wirtschaftliche Aufgaben begriffen, doch haben sich ihre Probleme mit der ökologischen Krise der Zivilisation in jüngster Zeit geradezu dramatisch verschärft. Insbesondere stellt sich heute immer drängender die Frage, warum es in Technik und Wissenschaft, Politik und Wirtschaft so schwierig ist, die natürlichen Lebensbedingungen des Menschen so einzuplanen und zu nutzen, daß ökologische Risiken kontrollierbar bleiben. Der Ansatz, den ich verfolge, unterscheidet sich von vielen neueren Unter­ suchungen zur Techniksoziologie, Umweltpolitik und Umweltökonomik. Ich versuche nachzuweisen, daß die Umweltschäden und -risiken der industriellen Zivilisation letzten Endes nicht - oder nicht nur - durch die Unkenntnis öko­ logischer Zusammenhänge oder als Folgen sich bedenkenlos steigernder Kon­ sumansprüche und wirtschaftlicher Interessen zu erklären sind. Meine Ergebnisse legen vielmehr nahe, erstens, daß es sich hierbei um grundsätzliche Risiken der technischen Rationalität und ihrer individuellen wie gesellschaftlichen Hand­ lungsmotive handelt. Zweitens, daß diese Motive durchaus nicht nur ökonomischer Natur sind, sondern erst im weiteren anthropologischen Rahmen der modernen Evolutionstheorie und Verhaltensökologie des Menschen verständlich werden. Und drittens, daß die Umweltproblematik eine Reihe von Anforderungen an rationales technisches Handeln stellt, die theoretisch wie praktisch miteinander unvereinbar sind.