Soziologie und Soziale Frage: Lorenz von Stein und die Entstehung der Gesellschaftswissenschaft in Deutschland

این اثر خود را کمکی به تاریخ پیدایش جامعه‌شناسی می‌داند. بر اساس این نظریه است که این علم در یک زمینه تاریخی خاص با جهت گیری سیاسی مشخص ظهور می کند: جامعه شناسی در مرحله شکل گیری جامعه سرمایه داری در قرن نوزدهم به عنوان یک واکنش نظری با انگیزه محافظه کارانه به مشکلات یکپارچه سازی آن شکل گرفت. فقرگرایی و جنبش اجتماعی مظاهر این مشکل است، نقد اجتماعی سوسیالیستی بیان فکری آن است. در طول قرن نوزدهم، آرمان‌های رهایی بورژوازی، به‌ویژه اصل اقتصادی لیبرال هماهنگی، با یک واقعیت اجتماعی که مشخصه آن قطبی‌سازی اقتصادی و پیدایش پتانسیل درگیری‌های انقلابی بود، مواجه شد. این قطبی شدن معلوم می شود که با سقوط فئودالیسم نظم کاملی از امور به هیچ وجه حاصل نشد: پیشرفت بورژوازی با برقراری هماهنگی اجتماعی همزمان نبود. سرمایه، صنعت و رقابت خود را ضامن خوشبختی عمومی نمی دانند. استراتژی دنبال کردن منفعت شخصی که به خوبی درک شده باشد، خیر مشترکی را ایجاد نمی کند که واقعاً شایسته این نام باشد: اگر ثروت از یک طرف رشد کند، از طرف دیگر فقر نیز افزایش می یابد.

Die vorliegende Arbeit versteht sich als Beitrag zur Entste­ hungsgeschichte der Soziologie. Ihr liegt die These zugrunde, daß diese Wissenschaft in einem bestimmten historischen Kontext mit einer konkreten politischen Orientierung entsteht: Die So­ ziologie konstituiert sich in der Formierungsphase der kapita­ listischen Gesellschaft im 19. Jahrhundert als konservativ motivierte theoretische Reaktion auf deren Integrationsproble­ matik. Pauperismus und soziale Bewegung sind die Manife­ stationsformen dieser Problematik, die sozialistische Gesell­ schaftskritik ist ihre intellektuelle Expression. Die Emanzipa­ tionsideale des Bürgertums, insbesondere das liberalökonomische Harmoniepostulat, geraten im Laufe des 19. Jahrhunderts in eine prekäre Konfrontation zu einer sozialen Realität, die sich durch ökonomische POlarisierung und durch die Genese eines revolutionären Konfliktpotentials auszeichnet, das aus dieser Polarisierung gespeist wird. Es erweist sich, daß mit dem Untergang des Feudalismus eine vollkommene Ordnung der Dinge keineswegs erreicht worden ist: Der Fortschritt des Bürgertums fällt nicht mit der Durchsetzung gesellschaftlicher Eintracht zusammen. Kapital, Industrie und Konkurrenz bewähren sich nicht als Garanten allgemeinen Glücks; die Strategie der Verfolgung des wohlverstandenen Eigennutzes gebiert nicht ein Gemeinwohl, das diese Bezeichnung wirklich verdient hätte: Wächst auf der einen Seite der Reichtum, so im gleichen Zuge auf der anderen die Not.