Philosophie und Physik

پرسش‌های بنیادی نظریه‌های علمی از جمله مشکلاتی هستند که پاسخ دادن به آنها «آسان نیست»، زیرا فرمول‌بندی آن‌ها از قبل زمینه‌ای برای مناقشه ایجاد می‌کند، و راه‌حل‌های پیشنهادی به ندرت به رتبه‌ای از مفروضات پذیرفته شده عمومی می‌رسند. البته دلایل مختلفی وجود دارد و دلایل متفاوتی وجود دارد که چرا فیلسوفان و فیزیکدانان سعی می کنند با هم به برخی از مسائل بپردازند. و به خوبی شناخته شده است که برخی از این سؤالات بیشتر توسط فیزیکدانان و برخی بیشتر توسط فیلسوفان مطرح می شود، بدون توافق بر سر مرزهای روشن کیهان علمی در این زمینه. اما مطمئناً مشکلاتی از سوی هر دو طرف مطرح خواهد شد و این مهم نیست و گاهی اوقات به این امید که با هم بتوانند هر چه زودتر آنها را به یک راه حل نزدیک کنند. این که آیا چنین امیدی از نظر عقلی موجه است یا نه، در اینجا قابل بررسی نیست. این تصور که مسائل نظری خود در سطح فرانظری تحلیل می شوند پذیرفته شده است. اما از آنجایی که برخی از عناصر مفهوم متعارف نظریه‌های تجربی-علمی به طور فزاینده‌ای زیر سؤال می‌روند و «می‌توان» را نیز طبق اصل «ab esse ad posse valet iIIatio» زیر سؤال برد، این سؤال مطرح می‌شود که آیا توصیفی از رابطه بین تئوری و فرانظریه مناسب است، که فرض می‌کند منطقه شی از طریق مدل دو زبانه مفاهیم تجربی-نظری قابل نگاشت است. از طریق این مدل - کاملاً مستقل از اشکال و تفاسیر مختلف آن - باید مرجع معنایی ادعای اعتبار نظریه های تجربی را تضمین و شفاف کرد که برای اهداف اصلی اعلام شده شکل گیری نظریه یعنی پیش بینی و تبیین رویدادها حائز اهمیت است.

Grundlagenfragen wissenschaftlicher Theorien zählen zu den "nicht leicht" beantwortbaren Problemen, bietet doch bereits ihre Formulierung ein Feld des Disputes, und gelangen erst recht die Lösungsvorschläge nur selten in den Rang generell akzeptierter Annahmen. Natürlich gibt es verschiedene Gründe und Gründe verschiedenen Gewichtes, warum Philosophen und Physiker gemeinsam versuchen, bestimmte Fragen zu behandeln. Und es ist nur zu bekannt, daß einige solcher Fragen eher von Physikern und einige eher von Philosophen gestellt werden, ohne daß man sich auf diesem Gebiet über klare Grenzen des wissenschaftlichen Kosmos einig wäre. Aber sicherlich werden einige Probleme von beiden "Seiten" aufgeworfen und dies nicht zuletzt und bisweilen in der Hoffnung, sie auch vereint am ehesten einer Lösung näher bringen zu können. Ob solche Hoffnung rational berechtigt ist, mag hier nicht untersucht werden. Obiichermaßen wird die Meinung akzeptiert, daß theoretische Probleme selbst auf metatheoretischer Ebene analysiert werden. Aber seit gewisse Elemente der kanoni­ schen Auffassung empirisch-wissenschaftlicher Theorien in zunehmendem Maße be­ zweifelt werden und entsprechend dem Prinzip 'ab esse ad posse valet iIIatio' auch be­ zweifelt werden 'können', fragt es sich, ob eine Charakterisierung des Verhältnisses von Theorie und Metatheorie angemessen ist, die den Objektbereich durch das Zweisprachen­ modell empirisch-theoretischer Begriffe abbildbar annimmt. Durch dieses Modell - ganz unabhängig von seinen verschiedenen Ausformungen und Deutungen - sollte ja der seman­ tische Bezug des Geltungsanspruches erfahrungswissenschaftlicher Theorien gesichert und transparent gemacht werden, der für die erklärten Hauptziele der Theorienbildun- nämlich Voraussage und Erklärung von Ereignissen - bedeutsam ist.