Mathematische Institute in Deutschland 1800–1945

این جلد برای ارائه خلاصه ای از پیشرفت خارجی ریاضیات در دانشگاه های آلمان در نظر گرفته شده است. این به ویژه شامل فهرستی از کارکنان کرسی ها و مؤسسات ریاضی است که تا حد امکان کامل و قابل اعتماد باشد. چنین خلاصه ای هنوز وجود نداشته است که تحقیقات ریاضی ـ تاریخی را از برخی جهات دشوارتر کرده است. تمرکز ارائه بر روی جنبه نهادی است. این جلد حاوی اطلاعات بیوگرافی زیادی است، اما بیوگرافی واقعی ندارد. قبل و در حین خلق این کتاب، یک سری سؤالات اساسی و مشکلات متعدد مفصل باید روشن می شد. اول از همه، باید دوره زمانی برای درمان مشخص می شد. در اینجا دوره 1800 تا 1945 یک انتخاب واضح به نظر می رسید. قبل از اصلاحات دانشگاهی در اوایل قرن نوزدهم، ریاضیات از اهمیت بسیار کمی در دانشگاه ها برخوردار بود. امروزه عملاً تمام اساتید آن زمان فراموش شده اند. در واقع، این هنوز در دهه‌های اول قرن نوزدهم صدق می‌کند و می‌توانستیم در حدود سال 1830 بدون هیچ ضرر قابل توجهی شروع کنیم. با این حال، دوره انتخابی این مزیت را دارد که رونق بزرگ دانشگاه ها به طور کلی و ریاضیات به طور خاص در نیمه اول قرن گذشته آشکارتر می شود. از سوی دیگر، سال 1945 نشان دهنده چنان نقطه عطف شدیدی است که پایان دادن به ارائه در اینجا تقریباً ضروری بود. گسترش عظیم سیستم دانشگاهی از اواخر دهه 1950 باید برای انتشار دیگری محفوظ بماند.

In diesem Band soll eine zusammenfassende Darstellung der äußeren Ent­ wicklung der Mathematik an den deutschen Universitäten gegeben wer­ den. Dazu gehört insbesondere eine möglichst vollständige und verläßliche Aufstellung des Personalbestandes der mathematischen Lehrstühle und In­ stitute. Eine solche Zusammenfassung hat bisher nicht existiert, was die mathematik-historische Forschung in mancher Hinsicht erschwert hat. Der Schwerpunkt der Darstellung liegt auf der institutionellen Seite; der Band enthält zwar viele biographische Daten, aber keine eigentlichen Biogra­ phien. Vor und bei der Erstellung dieses Buches waren eine Reihe grundsätzli­ cher Fragen und zahlreiche Detailprobleme zu klären. Als erstes mußte der behandelte Zeitraum festgelegt werden. Hier schien die Periode von 1800 bis 1945 eine naheliegende Wahl zu sein. Vor den Universitätsreformen zu Beginn des 19. Jahrhunderts war die Mathematik an den Universitäten ganz unbedeutend; praktisch alle Professoren aus jener Zeit sind heute ver­ gessen. Tatsächlich gilt dies auch noch für die ersten Jahrzehnte des 19. Jahrhunderts, und ohne wesentlichen Verlust hätte man auch etwa 1830 beginnen können. Der gewählte Zeitraum hat jedoch den Vorteil, daß der große Aufschwung der Universitäten allgemein und der Mathematik spe­ ziell in der ersten Hälfte des letzten Jahrhunderts deutlicher wird. Das Jahr 1945 stellt andererseits eine so einschneidende Zäsur dar, daß es na­ hezu zwingend war, die Darstellung hier abzuschließen. Der enorme Ausbau des Universitätssystems ab den späten fünfziger Jahren müßte einer weite­ ren Publikation vorbehalten bleiben.