Die Massenmedien im Wahlkampf: Untersuchungen aus dem Wahljahr 1990

رسانه‌های جمعی جایگاه اصلی را در برنامه‌ریزی مبارزات انتخاباتی مدرن به خود اختصاص داده‌اند، مهم‌تر از همه، تلویزیون که ظاهراً مؤثرترین رسانه است، در کانون تلاش‌های احزاب و سیاستمداران قرار گرفته است. با این حال، سیاستمداران به دلیل علاقه خود به تحقیقات ارتباطی، معمولاً تنها بر تأثیر رسانه ها بر رأی گیری تمرکز می کنند، زیرا این امر به طور مستقیم تخصیص قدرت را تعیین می کند. با این حال، از آنجایی که معمولاً تأثیرات رسانه‌ها فرآیندهای پیچیده‌تری هستند و تأثیرات رسانه‌ای به ندرت می‌تواند در روابط علی ساده بیان شود، علم ارتباطات مدت‌ها است که دیدگاه خود را گسترش داده است و دیگر تنها درباره تأثیر رسانه‌های جمعی بر تصمیم‌گیری‌های رأی‌گیری سؤال نمی‌کند، بلکه کل محیط ارتباطی کمپین های انتخاباتی را بررسی می کند که - به طور غیرمستقیم تر - می تواند بر رای دادن نیز تأثیر بگذارد. انجمن آلمان برای روزنامه‌نگاری و علوم ارتباطات (DGPuK) در کنفرانس سالانه خود در سال 1982 در مونستر، تحقیقات انتخاباتی در علوم ارتباطات را بررسی کرد. مشارکت‌ها در مجلد «Massenmedien und Wahlen» (مونیخ 1983) با ویرایش وینفرید شولز و کلاوس شونباخ چاپ شده‌اند که نمونه‌ای از پرسش‌های متنوع درباره نقش رسانه‌های جمعی در انتخابات است. از آن زمان، مطالعات در مورد این موضوع نسبتاً پراکنده منتشر شده است. گلچین ارائه شده در اینجا مجموعه ای از مطالعات مربوط به سال انتخابات 1990 را گرد هم می آورد. مقاله‌های بخش اول به بررسی‌هایی می‌پردازند که محتوای رسانه‌ها را از جنبه‌های مختلف تحلیل کرده‌اند، بخش دوم حاوی مقالاتی است که به استقبال مخاطبان رسانه‌ها می‌پردازد.

Die Massenmedien nehmen in der modemen Wahlkampfplanung einen zentralen Platz ein, vor allem das Fernsehen als das vermeintlich wir­ kungsvollste Medium ist in den Mittelpunkt der Bemühungen von Par­ teien und Politikern gerückt. In ihrem Interesse für die Kommunika­ tionsforschung konzentrieren sich Politiker indessen meist nur auf den Einfluß der Medien auf die Stimmabgabe, da diese unmittelbar über die Zuweisung von Macht entscheidet. Weil es sich bei den Effekten der Medien aber in der Regel um komplexere Prozesse handelt und Medienwirkungen sich selten in einfachen Kausalitätsbeziehungen ausdrücken lassen, hat die Kommunikationswissenschaft ihren Blick­ winkellängst erweitert und fragt nicht mehr nur nach dem Einfluß der Massenmedien auf die Wahlentscheidung, sondern untersucht das gesamte kommunikative Umfeld von Wahlkämpfen, von dem -eher indirekt -auch Wirkungen auf die Stimmabgabe ausgehen können. Eine Bestandsaufnahme der kommunikationswissenschaftlichen Wahlforschung nahm die Deutsche Gesellschaft für Publizistik- und Kommunikationswissenschaft (DGPuK) auf ihrer Jahrestagung 1982 in Münster vor. Die Beiträge sind in dem von Winfried Schulz und Klaus Schönbach herausgegebenen Band »Massenmedien und Wahlen« (München 1983) abgedruckt, der ein Beispiel ist für die vielfaligen Fragestellungen zur Rolle der Massenmedien bei Wahlen. Seitdem sind Studien zu diesem Thema eher verstreut veröffentlicht worden. Der hier vorgelegte Sammelband faßt nun eine Reihe von Unter­ suchungen aus dem Wahljahr 1990 zusammen. Die Beiträge im ersten Teil berichten über Untersuchungen, die unter verschiedenen Aspekten die Inhalte der Medien analysiert haben, der zweite Teil enthält Auf­ sätze, die sich der Rezeption durch das Medienpublikum zuwenden.