Bildung des Gewissens

بعد از \"پست مدرنیسم\" دیگر نمی توان از وجدان به عنوان موجودی که هویت می آفریند صحبت کرد. آنچه باقی می ماند خلاء است که دقیقاً وجدان متضاد مانع از اشغال دائمی و یک طرفه آن می شود. وجدان که دیگر نه از جایگاه بالاتری می‌بیند و نه با بینش عمیق‌تری قضاوت می‌کند، اکنون به‌عنوان یک \"مکان‌دار\" ظاهر می‌شود بدون اینکه خود مکان را ادعا کند. نمی تواند یقین ایجاد کند، بلکه یقین های فرضی را تحریک می کند. بنابراین، وجدان مرجعی نیست که خوب یا بد را قضاوت کند و تصمیم بگیرد که چه کاری باید انجام شود یا نباید انجام شود. وجدان به عنوان تجربه تفاوت، تضادها را بیان می کند و فرصت هایی را برای متفاوت شدن ارائه می دهد. از این نظر، وجدان نمی تواند شکل بگیرد، بلکه آموزش را به چالش می کشد.

Nach der "Postmoderne" kann vom Gewissen als einer identitätsstiftenden Instanz keine Rede mehr sein. Zurück bleibt eine Leerstelle, deren dauerhafte und einseitige Besetzung gerade vom widersprechenden Gewissen verhindert wird. Gewissen, das nicht mehr von einer höheren Position aus erkennt oder aus tieferer Einsicht urteilt, erscheint nun vielmehr als "Platzhalter", ohne selbst den Platz zu beanspruchen. Es vermag nicht Gewissheit zu geben, sondern irritiert vermeintliche Gewissheiten. Damit ist Gewissen keine Instanz, die über gut oder böse richtet und entscheidet, was getan oder gelassen werden soll. Als Differenzerfahrung drückt Gewissen Widersprüche aus und bietet Anlässe zum Anderswerden. Insofern kann Gewissen nicht gebildet werden, sondern fordert Bildung heraus.