Beobachtungen der Literatur: Aspekte einer polykontexturalen Literaturwissenschaft

چه کسی ادبیات را تماشا می کند؟ به طور سنتی، پاسخ به این سؤال آسان است: البته مطالعات ادبی و زیبایی شناسی. در یک دیدگاه نظری که از بینش جامعه شناختی پیروی می کند که جامعه متشکل از سیستم های اجتماعی است که خود و یکدیگر را مشاهده می کنند، پاسخ ظریف تر خواهد بود. اگر ادبیات یک نظام اجتماعی جامعه ماست، ادبیات همه آن نظام هایی را که در محیط آن هستند مشاهده می کند: مثلاً اقتصاد، سیاست یا قانون. آنچه را که در آنجا می بیند، می تواند در ارتباطات ادبی ادغام کند، برای مثال وقتی ادبیات واقع گرایانه به مسائل اقتصادی، سیاسی یا حقوقی در قالب ادبی می پردازد. این امر بسیار گزینشی اتفاق می افتد، زیرا مشاهده همیشه به این معناست که چیزی مشاهده می شود و چیز دیگری مشاهده نمی شود. یعنی تمایزی درگیر است که مشاهدات را هدایت می کند و بین آنچه انتخاب شده و آنچه انتخاب می شود تمایز قائل می شود. نظام ادبی که اینقدر تبعیض آمیز و ناظر است باید مدام تصمیم بگیرد که چه چیزی را شاعرانه می داند و چه چیزی را نه. این تصمیم در معرض تغییرات تاریخی است. در حالی که طبیعت‌گرایی گرهارد هاپتمن به‌طور چشمگیری شرایط ستم‌شده محیط پرولتاریا را توصیف می‌کند، زیبایی‌شناسی استفان جورج به‌طور جدلی از چنین مضامین «بی‌اهمیت» صرف نظر می‌کند، که نیم قرن بعد دوباره به عنوان ادبیات کارگری تحت حمایت اجتماعی-انتقادی قابل قبول شدند. با این حال، آنچه ثابت می‌ماند، این واقعیت است که چنین انتخاب‌هایی بر استقلال شرایط اقتصادی، سیاسی یا حقوقی تمرکز نمی‌کنند، بلکه بیشتر بر این سؤال تمرکز می‌کنند که آیا موضوعات وارد شده از محیط به نظام ادبی نوید سرگرمی‌های جالب یا خسته‌کننده را می‌دهند. /p>

Wer beobachtet die Literatur? Traditionell ist diese Frage einfach zu beantworten: Literaturwissenschaft und Ästhetik natürlich. In einer theoretischen Perspektive, die der soziologischen Einsicht folgt, daß die Gesellschaft aus sozialen Systemen besteht, die sich selbst und einander beobachten, wird die Antwort differenzierter ausfallen. Ist die Literatur ein Sozialsystem unserer Gesellschaft, dann beobachtet die Literatur all jene Systeme, die sich in ihrer Umwelt befinden: etwa die Wirt­ schaft, die Politik oder das Recht. Was sie dort sieht, kann sie in die literarische Kommunikation integrieren, etwa wenn realistische Literatur ökonomische, politi­ sche oder juristische Sachverhalte literarisch verarbeitet. Dies geschieht hochselek­ tiv, denn beobachten impliziert stets, daß etwas beobachtet wird und anderes nicht; das heißt, daß eine Unterscheidung involviert ist, die die Beobachtung leitet und zwischen dem unterscheidet, was selektiert wird, und dem, was der Selektion ent­ geht. Das derart unterscheidende und beobachtende Literatursystem muß dabei permanent entscheiden, was es für poesiefähig hält und was nicht. Diese Entschei­ dung ist historischem Wandel unterworfen. Schildert der Naturalismus eines Ger­ hard Hauptmann dramatisch die bedrängten Zustände der proletarischen Milieus, so verzichtet der Ästhetizismus eines Stefan George polemisch auf derart "triviale" Themen, die dann ein halbes Jahrhundert später unter sozialkritischen Vorzeichen als Arbeiterliteratur erneut hoffähig werden. Stabil bleibt bei wechselnden The­ menvorlieben allerdings die Tatsache, daß bei derartigen Selektionen nicht die Ei­ gengesetzlichkeiten ökonomischer, politischer oder rechtlicher Verhältnisse im Vordergrund stehen, sondern die Frage, ob die aus der Umwelt ins System der Lite­ ratur importierten Themen interessante oder langweilige Unterhaltung versprechen.