Zeitgeschichte, Wissenschaft und Politik: Der „Historikerstreit“ — 20 Jahre danach

دو دهه پیش، جمهوری فدرال آلمان یک مناقشه بزرگ را با به اصطلاح "مشاهده تاریخ" تجربه کرد، که روزنامه نگاری، علم و سیاست را به مدت دو سال به شدت درگیر کرد. رویارویی با تزهای ارنست نولته مورخ معاصر برلین به مناقشه ای تبدیل شد که عمدتاً در امتداد مسئله تکینگی نسل کشی نازی ها قرار داشت. بحثی پرشور در مورد قابل قبول بودن مقایسه بین دیکتاتوری های ناسیونال سوسیالیستی و کمونیستی و همچنین در مورد مبانی تاریخی و فرهنگی اساسی جمهوری فدرال وجود داشت. اکنون - در چارچوب "جمهوری برلین" - وقت آن است که بررسی کنیم و بپرسیم که آیا بر الگوهای قدیمی اختلاف غلبه شده است و تا چه اندازه رویکردهای علمی جدید برای تفسیر تاریخ معاصر آلمان و اروپا منطقی است؟ این گلچین با گرد هم آوردن نویسندگانی که «مشاهده تاریخی» و پیامدهای آن را از منظر علوم سیاسی، تاریخی و جامعه‌شناختی تحلیل و تفسیر می‌کنند، به خصلت میان‌رشته‌ای مجموعه موضوع عدالت می‌پردازد.

Vor zwei Jahrzehnten erlebte die Bundesrepublik Deutschland mit dem sogenannten „Historikerstreit“ eine Großkontroverse, die Publizistik, Wissenschaft und Politik über zwei Jahre hinweg intensiv beschäftigte. Die Auseinandersetzung mit den Thesen des Berliner Zeithistorikers Ernst Nolte entwickelte sich zu einem Streit, der vor allem entlang der Frage nach der Singularität des NS-Völkermords geführt wurde. Sowohl über die Zulässigkeit eines Vergleichs zwischen nationalsozialistischer und kommunistischer Diktatur aber auch ganz grundsätzlich über die historisch-kulturellen Fundamente der Bundesrepublik wurde leidenschaftlich debattiert. Nun – im Umfeld der „Berliner Republik“ – ist es an der Zeit Bilanz zu ziehen und zu fragen, ob alte Streitmuster überwunden wurden und inwiefern neue wissenschaftliche Ansätze zur Interpretation deutscher und europäischer Zeitgeschichte sinnvoll sind. Dem interdisziplinären Charakter des Themenkomplexes wird dieser Sammelband gerecht, indem er Autoren vereinigt, die den „Historikerstreit“ und dessen Nachwirkungen aus politikwissenschaftlicher, historischer und soziologischer Sicht analysieren und interpretieren.