Wunsch und Wirklichkeit: Theorie und Empirie sozialer Erwünschtheit

سال‌ها پیش، هایمن (1944) در مقاله‌ای سؤال «آیا راست می‌گویند؟» را مطرح کرد. همین سؤال از اولین مصاحبه‌ای که خودم انجام دادم مرا به خود مشغول کرده بود و از آن زمان واقعاً هرگز از ذهنم خارج نشده است. پرداختن به این مشکل زمینه ساز کار حاضر است. با تحریک تجربیات مستقیم خودم در استفاده از تکنیک های مصاحبه در این زمینه، علاقه خاص من در ابتدا این سوال بود که تا چه حد می توان بر ناراحتی احساسی ذهنی که مصاحبه کننده در مواجهه با پاسخ های نامعقول، متناقض و آشکارا آراسته احساس می کند، غلبه کرد. پاسخ هایی که فقط با تردید داده می شوند و به حدی عینیت می یابند که برای دیگران قابل درک می شود. انگیزه فوری این کار به پروفسور کارل شوسلر برمی گردد. در طول اقامت او در هامبورگ به مناسبت یک استادی مهمان در سال 1983، پیشنهادهای مختلفی از او دریافت کردم. کارل شوسلر نیز با ارائه داده‌هایی از دو نظرسنجی که انجام داده بود، سهمی تعیین‌کننده در خلق این اثر داشت. این داده ها به من امکان داد تا مطالعه تجربی برنامه ریزی شده را در مورد اعتبار مقیاس های SD بدون تلاش نظرسنجی های اولیه خودم انجام دهم. مایلم از این فرصت استفاده کنم و از کارل شوسلر صمیمانه تشکر کنم. همچنین می‌خواهم به سایرینی که به نحوی در تکمیل این کار سهیم بوده‌اند نیز اشاره کنم. اول از همه، مایلم به ویژه از استاد دانشگاهی خود، پروفسور والتر کریستوف، که توسعه این کار را با علاقه خستگی ناپذیر دنبال کرده و اغلب با نظرات انتقادی به من کمک کرده است، تشکر کنم.

Vor vielen Jahren stellte Hyman (1944) in einem Aufsatz die Frage "Do they tell the truth?" Die gleiche Frage hat mich beschäftigt seit meinem ersten selbst durchgeführten Interview und seitdem eigentlich nie mehr losgelassen. Die Auseinandersetzung mit diesem Problem bildet den Hintergrund für die hier vorliegende Arbeit. Angeregt durch eigene unmittelbare Erfahrungen mit der Anwendung von Befragungstechniken im Feld galt mein besonderes Interesse zunächst der Frage, in wieweit es möglich ist, das subjektiv empfundene Unbehagen, das einem als Interviewer angesichts unplausibler, inkonsistenter, offenkundig geschönter oder auch nur zögernd vorgebrachter Antworten befällt, soweit zu objektivieren, daß es für andere nachvollziehbar wird. Der unmittelbare Anstoß zu dieser Arbeit geht zurück auf Professor Karl Schuessler. Während seines Aufenthalts in Hamburg anläßlich einer Gastprofes­ sur im Jahr 1983 habe ich von ihm vielfältige Anregungen bekommen. Karl Schuessler hat darüber hinaus auch in entscheidender Weise Anteil zum Ent­ stehen der vorliegenden Arbeit beigetragen, indem er mir freundlicherweise Daten aus zwei von ihm durchgeführten Befragungsstudien zur Verfügung stellte. Diese Daten ermöglichten es mir, die geplante empirische Untersuchung zur Validität von SD-Skalen ohne den Aufwand eigener Primärerhebungen durchzuführen. Dafür möchte ich Karl Schuessler an dieser Stelle besonders herzlich danken. Bei gleicher Gelegenheit möchte ich auch die anderen erwähnen, die in der einen oder anderen Weise zum Gelingen dieser Arbeit beigetragen haben. Beson­ ders danken möchte ich zunächst meinem akademischen Lehrer Professor Walter Kristof, der das Entstehen dieser Arbeit mit unermüdlichem Interesse verfolgt und mir gerade auch durch kritische Anmerkungen manches Mal geholfen hat.