Verstehen ohne zu verstehen: Soziologische Systemtheorie und Hermeneutik in vergleichender Differenz

مشکلات روزمره درک، که برنامه‌های گفتگو و کتاب‌های راهنمای پرطرفدار آن‌ها را به‌عنوان نقصی قابل اجتناب تلقی می‌کنند، از نظر نظریه سیستم‌های جامعه‌شناختی نیکلاس لومان، پدیده‌ای کاملاً عادی و غیرقابل تماشا هستند. آیریس ویتنبچر رویکرد لومان را با هرمنوتیک جامعه شناختی ماکس وبر و آلفرد شوتز مقایسه می کند. به عقیده لومان، برخلاف وبر و شوتز، درک را نمی توان از طریق معنای ذهنی، اهداف و انگیزه های افراد یا سیستم های روانی بازسازی کرد. زیرا آنچه به عنوان تفاهم به دست می آید، به طور مستقل توسط ارتباطات به عنوان یک (و تنها) عملیات واقعی اجتماعی تصمیم گیری می شود. نویسنده مطابقت‌ها و تفاوت‌هایی را با جامعه‌شناسی فهم بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که، علی‌رغم نقاط شروع نظری متفاوت، این قبلاً به نتایج مشابهی رسیده بود: درک ساختاری است که درک را در وهله اول ممکن می‌سازد.

Verstehensprobleme des Alltags, die in Talkshows und populären Ratgebern als vermeidbares Defizit behandelt werden, sind im Sinne der soziologischen Systemtheorie Niklas Luhmanns ganz normale, unspektakuläre Phänomene. Iris Wittenbecher vergleicht den Ansatz Luhmanns mit der soziologischen Hermeneutik Max Webers und Alfred Schütz`. Luhmann zufolge kann das Verstehen nicht, wie bei Weber und Schütz, über den subjektiv gemeinten Sinn, die Zwecke und Motive der Individuen bzw. psychischen Systeme rekonstruiert werden. Denn über das, was als Verstehen erreicht wird, entscheidet souverän die Kommunikation als eine (und einzige) genuin soziale Operation. Die Autorin erarbeitet Korrespondenzen und Differenzen zur Verstehenden Soziologie und zeigt, dass diese trotz divergierender theoretischer Ausgangspunkte bereits zu ähnlichen Ergebnissen gekommen war: Beim Verstehen handelt es sich um ein Konstrukt, das das Verstehen erst ermöglicht.