Ultimo parallelo

این داستان مردانی است که به پایان جهان شناخته شده رسیدند: داستان فتح ناکام قطب جنوب است. هر کس در کنار آنها بود، آنها را خسته و کوفته، مشتاق و غمگین، در گیرودار جنون، خیره شده می دید. آنها قهرمانانی هستند که پر از خز، کفش برفی، اسکی چوبی، سگ، آذوقه، اسب های سیبری، سورتمه، گرامافون، دوربین، پیانو، کتاب، دارو را ترک کردند. و کوری تحمیل شده توسط هذیان سفید یخ، آنها را از پرورش بی امان رویای رسیدن به هدفی که فقط جغرافیایی نبود، باز نداشت. از ژانویه 1911 تا مارس 1912 یخبندان قطبی مقاومت غیرانسانی آن مردان را در جستجوی حد و مرز جهان در آب یخ زده آزمایش کرد. از طریق صدا و نگاه یک راوی طیفی و بی نام، قادر به توجه و ترحم صمیمی، در آخرین موازی، سفر کاپیتان بریتانیایی رابرت فالکون اسکات زنده می‌شود، که در 17 ژانویه 1912، پس از 750 مایل مسافت. سفر در سراسر قطب جنوب، همراه با چهار همراه به قطب جنوب می رسد. در طول سفر، اسکات و پوستش، اسب‌ها را تشریح می‌کند تا تدارکاتی تهیه کند، سورتمه‌ها را به‌تنهایی بکشید، که در اثر یخبندان تغییر شکل داده‌اند و در اثر طوفان برف ضربه خورده‌اند. اما به محض ورود، پرچم سیاهی را می‌بینند که به یک میله سورتمه متصل است، در آن سرزمینی که به نظر می‌رسد پایان آخر دنیاست. اسکات شکست خورده بود، انگلیسی ها شکست خورده بودند، قطب متعلق به نروژی ها بود، به آموندسن. در تلاش برای بازگشت به پایگاه، خسته از خستگی و کولاک، اسکات و چهار پیشگام با مرگ خود روبرو شدند و به همان اندازه خاطرات روزانه و تعداد انگشت شماری عکس به ارث گذاشتند. و فیلیپو توئنا از این تصاویر شروع می‌شود، به تفسیر چهره‌ها، حالت‌ها، ژست‌ها، جزئیاتی که در کادر ظاهر می‌شود، روایت را به حرکت در می‌آورد و آن‌ها را به درهم‌تنیدگی با متن سوق می‌دهد. عکس‌ها بخشی جدایی‌ناپذیر از ساختار رمان هستند، در نوسان بین مقاله، خاطرات سفر، غزل و روایت ناب، در تکثر صداهایی که همیشه با «مرد اضافی»، توهم الیوتی، آینه نویسنده روایتگر گفتگو می‌کنند. و از خواننده ای که می خواند. فیلیپو توئنا با آخرین موازی که قبلاً برنده جایزه ویارجو در سال 2007 شده بود، از ارائه رمان قطعی سفر رابرت اسکات و کشف جغرافیایی قطب جنوب به خوانندگان راضی نیست، اما او داستان جهانی بازندگان، مردان را روایت می کند. که با محدودیت های خود مواجه شدند و شکست خوردند.

Questa è la storia degli uomini che giunsero al termine del mondo conosciuto: è la storia della conquista mancata del polo sud. Chi fosse stato accanto a loro li avrebbe visti stanchi e stremati, entusiasti e dolenti, in preda alle follie, abbacinati. Sono eroi che partirono carichi di pellicce, racchette, sci di legno, cani, provviste, pony siberiani, slitte, grammofoni, macchina fotografica, pianoforte, libri, medicine. E la cecità imposta dal delirio bianco dei ghiacci non impedì loro di nutrire senza requie il sogno di raggiungere una meta che non era solo geografica. Dal gennaio 1911 al marzo 1912 il gelo polare mise alla prova la resistenza disumana di quegli uomini alla ricerca del limite del mondo infisso nell’acqua ghiacciata. Attraverso la voce e lo sguardo di un narratore spettrale e innominato, capace di attenzione e intima pietà, in Ultimo parallelo riprende vita la spedizione del capitano britannico Robert Falcon Scott, che, il 17 gennaio 1912, dopo un viaggio di 750 miglia attraverso le distese dell’Antartide, raggiunge il polo sud insieme a quattro compagni. Durante il viaggio Scott e i suoi scuoiano e sezionano i pony per farne provviste, trainano da soli le slitte, sfigurati dal gelo e martoriati dalle tempeste di neve. Ma al loro arrivo trovano una bandiera nera attaccata a una stanga di slitta, in quella terra che assomiglia alla fine ultima del mondo. Scott aveva perso, gli inglesi avevano perso, il polo era dei norvegesi, di Amundsen. Tentando il ritorno alla base, stremati dalla fatica e dal blizzard, Scott e i quattro pionieri trovarono la morte, lasciando in eredità altrettanti diari e un pugno di foto. Ed è a partire da queste immagini, interpretando la fisiognomica dei volti, le espressioni, i gesti, i particolari che compaiono nell’inquadratura che Filippo Tuena muove la narrazione, portandole a intrecciarsi col testo. Le foto sono parte inscindibile della struttura del romanzo, altalenante tra saggio, memoriale di viaggio, lirica e narrativa pura, in una pluralità di voci che dialoga sempre con l’«uomo in più», l’allucinazione eliotiana, specchio dello scrittore che racconta e del lettore che legge. Con Ultimo parallelo, già vincitore del Premio Viareggio 2007, Filippo Tuena non si accontenta di consegnare ai lettori il romanzo definitivo sulla spedizione di Robert Scott e la scoperta geografica del polo sud, ma racconta la storia universale dei soccombenti, degli uomini che si sono confrontati con i propri limiti e ne sono usciti sconfitti.