Scheve ogen in de Lage Landen : de functie en betekenis van afgunst en jaloezie in Middelnederlandse teksten

1. Emoties in de Middeleeuwen 7
Emoties en emotioneel gedrag 8
Historisch emotieonderzoek 10
Methode van onderzoek 15
Keuze van emoties 15
Selectie tekstcorpus 16
Onderzoek 20
Beperkingen van de methode 26
Opzet en indeling van het boek 27

2. Afgunst en jaloezie 30
Afgunst en jaloezie bij de antieken 30
Nemesis, phthonos en zêlos 30
Zêlutopia 32
Indignatio, invidia, aemulatio en zelus 33
Afgunst en jaloezie in de moderne tijd 34
Afgunst en jaloezie in de late Middeleeuwen 38
Resumé 41

3. Afgunst als hoofdzonde 42
Van antieke gedacht tot christelijke norm 42
Hoofdzonden in Middelnederlandse traktaten 44
Nidecheit als hoofdzonde in traktaten 47
Bezondigers aan nidecheit 49
Remedie tegen nidecheit 50
Nidecheit als hoofdzonde in bijbelvertalingen, legenden en heiligenlevens 52
Nidecheit als hoofdzonde in andersoortige teksten 53
Resumé 55

4. Afgunst van de duivel, jaloezie van God en het benijden van gelovigen 56
De duivel, bron van afgunst 56
Werkwijze van de duivel 59
De duivel vermomd 61
Seksuele verleiding 62
Jaloezie van God 65
Afgunst van Jezus Christus 67
Afgunst op gelovigen en hun geloof 70
Resumé 72

5. Afgunst: een pijnlijke emotie 73
Kenmerken van afgunst 74
Verschillende vormen van afgunst 77
Afgunst op eigendommen 77
Afgunst op eigenschappen 82
Afgunst op waardering 89
De afgunstigen en het effect van afgunst 92
Wie lijden er aan afgunst? 92
Wie benijden afgunstigen? 95
Waardoor ontstaat afgunst? 96
Resultaat van afgunst 97
Hoe afgunst vermeden kan worden 98
Afgunst als literair middel 99
Resumé 100

6. Jaloezie en afgunst allegorisch en antropomorfisch verbeeld 102
De allegorie geïnterpreteerd 102
Jaloezie 105
Afgunst 110
Jaloezie versus afgunst 111
Uiterlijke kenmerken 112
Scheel zien van afgunst 115
Familie en vrienden van jaloezie en afgunst 117
Trou moet blijcken 119
Afgunstige en jaloerse dieren 125
Resumé 129

7. Jaloezie in de liefde 131
Seksuele jaloezie van vrouwen 132
Seksuele jaloezie van mannen 137
Resumé 142

8. Pas op: niders 144
Niders in de liefde 145
Wie zijn die niders 152
Functie en boodschap van niders 154
Niders in prologen 155
Resumé 159

9. Van nijt en jalousie naar jaloezie 161
Bespiegelingen achteraf 162
Afgunst 163
Jaloezie 167
Tot slot 169
Summary 171
Bibliografie 176
Register 186
Dankwoord 191
Curriculum Vitae 192