Sagen und Meinen: Paul Grices Theorie der Konversations-Implikaturen

"و شما هیچ پولی به او نمی دهید؟" 'شاهزاده! آرام ترین شاهزاده! من به این شخص نه تنها پول، بلکه به اصطلاح حتی جانم را نیز می دهم [ . . . ] پول . . ارزش ذکر نیست! پس بالاخره به او پول می دهید؟ "ن-ن-ا، من هیچ پولی به او ندادم". (Dostojewski, Der Idiot. Munich, 1980, p. 686) هر کس حقیقتی ضروری را بیان می کند - که مثلاً در مورد مهمان دیرآمده می گوید: یا می آید یا نمی آید - به ویژه آموزنده نیست. با این حال آنچه گفته می شود بیانگر یک نظر (شاید حتی مفید) است. به همین ترتیب، هنگامی که یک گفتگو کننده موضوع را به شکلی آشکار تغییر می دهد: آنچه می گوید ممکن است در نگاه اول نامربوط به نظر برسد، اما با این وجود سرنخ مهمی از آنچه گفته می شود به دست می آید. در چنین موقعیت هایی، برخی از قوانین مکالمه نقض می شود. برخلاف انتظار، مورد دوم کاملاً رایج است. در هر صورت، به نظر می رسد که در سه مورد زیر در مورد گفته های «شنونده» H نیز صدق می کند: (i) S: آیا شما شطرنج بازی می کنید؟ ح: من اسکیت بازی می کنم. (ii) S: آیا می خواهید بیایید بالا؟ ح: فردا باید همه بروم. زود بیرون آمدن (iii) S: آیا می توانم پنجره OjJnen را بو کنم؟ H: قطار با در دو دقیقه. پاسخ های H نشان می دهد که او باید به سوال پرسیده شده توسط S پاسخ منفی دهد (در (i) و (ii») یا اینکه باید درخواست ارائه شده (در (iii») را رد کند.

'Und Sie geben ihm kein Geld?' 'Fürst! Durchlauchtigster Fürst! Diesem Menschen würde ich nicht nur Geld, sondern sozusagen sogar mein Leben [ . . . ] Geld . . . ist nicht der Rede wert!' , Also geben Sie ihm doch Geld?' 'N-n-ein, Geld habe ich ihm nicht gegeben'. (Dostojewski, Der Idiot. München 1980, S. 686) Wer eine notwendige Wahrheit ausspricht - wer, etwa hinsichtlich eines sich verspätenden Gastes, sagt: Entweder er kommt, oder er kommt nicht -, ist nicht sonderlich informativ; das Gesagte drückt dennoch eine (vielleicht sogar hilfreiche) Stellungnahme aus. Ähnlich verhält es sich, wenn ein Gesprächsteilnehmer in einer auffalligen Weise das Thema wechselt: was er sagt, mag auf den ersten Blick als irrelevant erscheinen, nichtsdestotrotz wird dem Gesagten ein wichtiger Hinweis zu entnehmen sein. In Situationen wie diesen werden bestimmte Gesprächs 'regeln , verletzt. Andersartigen Erwartungen entgegen, ist letzteres recht verbreitet. Es scheint jedenfalls auch für die Äußerungen des 'Hörers' H in den folgenden drei Fällen zu gelten: (i) S: Spielen Sie Schach? H: Ich spiele Skat. (ii) S: MOchtest du noch mit nach oben kommen? H: Ich muß morgen ganz. fri1h raus. (iii) S: Düifte ich mal das Fenster OjJnen? H: Der Zug Mit in zwei Minuten. Hs Antworten legen nahe, daß er die von S (in (i) und (ii» jeweils gestellte Frage verneinen bzw. daß er ihm die (in (iii» geäußerte Bitte abschlagen muß.