Ökologische Linguistik: Grundlagen einer ökologischen Wissenschafts- und Sprachtheorie

تقریباً همه دانش‌آموزان این تصور رایج را می‌دانند که زبان ابزاری قدرتمند است - ابزاری عالی برای برقراری ارتباط. این مفهوم ابزاری از زبان، ویژگی تفکر مدرن است. با کمک زبان، ما نه تنها می‌توانیم تصویر مکانیکی فزاینده‌ای از زبان، بلکه از خود و محیط خود نیز ایجاد کنیم. زبان همچنین می تواند باعث شود فراموش کنیم که ما بخشی از طبیعت هستیم، همانطور که طبیعت بخشی از ماست. اما آیا زبان خود طبیعی نیست؟ و اگر چنین است، به چه معناست؟ چه ارتباطی بین زبان، طبیعت و فرهنگ وجود دارد؟ موجودات انسانی چگونه اطلاعات را سازماندهی می کنند؟ آیا به اصطلاح بحران اکولوژیک ربطی به زبان دارد؟ آیا اصلاً می توان ارتباط برقرار کرد؟ اینها تنها چند سؤال هستند که هنگام نگاه کردن به زبان از منظر کلی اکولوژیکی می توانند مطرح شوند. بسیاری از سؤالات ناشی از این دیدگاه هم برای زبان شناسی و هم برای بوم شناسی بیولوژیکی جدید هستند. در این پیش‌نویس مفهوم زبان‌شناسی بوم‌شناختی، من نه تنها با اشاره به پرسش‌های جدید، بلکه به لغو مرزها نیز توجه دارم - چیزهایی که معمولاً به نظر دور از هم هستند، در ارتباط با یکدیگر قرار می‌گیرند. آنچه از خواننده خواسته می شود، علاوه بر آشنایی با مفاهیم علمی- نظری و زبانی، مدارا و تمایل به بی اعتمادی به آنچه بدیهی و ثابت به نظر می رسد است.

Fast jeder Schuljunge kennt die verbreitete Vorstellung, die Sprache sei ein mächtiges Werkzeug -ein perfektes Instrument zur Kommunikation. Diese instrumentelle Auffassung von Sprache zeichnet modernes Denken aus. Mit Hilfe der Sprache können wir uns nicht nur ein immer mecha­ nistischeres Bild von der Sprache machen, sondern auch von uns selbst und unserer Umwelt. Sprache kann uns auch vergessen lassen, daß wir ein Teil der Natur sind, wie die Natur ein Teil von uns ist. Ist aber die Sprache nicht selbst natürlich? Und wenn ja, in welchem Sinne ist sie es? In welchem Zu­ sammenhang stehen Sprache, Natur und Kultur? Wie organisieren menschliche Organismen Information? Hat die sog. ökologische Krise etwas mit Sprache zu tun? Lassen sich überhaupt Zusammenhänge herstellen? Das sind nur ein paar Fragen, die auftauchen können, wenn man aus einer allgemeinen ökologischen Perspektive Sprache betrachtet. Viele durch diese Sichtweise entstehende Fragestellungen sind sowohl itir die lingui­ stik als auch biologische Ökologie neu. In dem vorliegenden Entwurf der Konzeption einer ökologischen Linguistik geht es mir neben dem Aufzeigen neuer Fragestellungen auch um die Auf­ hebung von Grenzen - Dinge, die gewöhnlich weit auseinanderzuliegen scheinen, werden zueinander in Beziehung gesetzt. Was dabei neben einer gewissen Vertrautheit mit wissenschaftstheoretischen und linguistischen Konzeptionen vom Leser verlangt wird, ist Toleranz und die Bereitschaft, dem scheinbar so Selbstverständlichen und Etablierten zu mißtrauen.