Ökologische Krise und Marktmechanismen: Umweltökonomie in evolutionärer Perspektive

نگاه کردن به آینده واقعاً این روزها چشم اندازهای زیبا را نوید نمی دهد. علاوه بر جنگ، گرسنگی و بدهی، مشکلات زیست محیطی، از سطح جهانی تا محلی، ابعاد نگران کننده ای به خود می گیرد. برای اولین بار از زمان شروع انسان‌سازی، انسان‌ها فرصتی مشخص برای تغییر تصویر زمین به شیوه‌ای چشمگیر و احتمالاً غیرقابل برگشت دارند. ماهیت سرنوشت‌ساز این مشکلات، حداقل از زمان انتشار «محدودیت‌های رشد»، بیشتر و بیشتر دانشمندان علوم طبیعی و اجتماعی را به چالش کشیده است تا در غلبه بر بحران اکولوژیکی مشارکت مثبت داشته باشند. اقتصاد احتمالاً جامع ترین و تأثیرگذارترین تحلیل را از مشکلات اکولوژیکی امروز ارائه کرده است. اقتصاد محیطی هم تحلیلی از لحاظ نظری درست از مشکلات اکولوژیکی امروزی و هم رویکردهای عملی برای غلبه بر آنها ارائه می دهد. اعتبار کلی این پیشنهادات از کاربرد جهانی آنها مشهود است. امروزه رویکردهای اقتصادی زیست محیطی در واقع تنها جایگزین ملموس برای سیاست زیست محیطی است که اساساً مبتنی بر کنترل دولتی است. اقتصاد مشکلات زیست محیطی را صرفاً مشکلات کارایی می داند. بنابراین، کارایی اقتصادی به تنها معیار تبدیل اقتصادهای بازار امروزی به اقتصادهای بازار به اصطلاح اکولوژیکی تبدیل خواهد شد. البته این رویکرد بدون مشکل نیست. فرآیند دگرگونی که در بالا به آن اشاره شد نباید صرفاً به عنوان یک مشکل فنی-علمی، بلکه به عنوان یک فرآیند تکامل فرهنگی تلقی شود. نه تنها تأسیسات تولید صنعتی تحت تأثیر این روند نوسازی قرار می گیرند، بلکه قوانین و هنجارهای فرهنگ ما نیز تحت تأثیر قرار می گیرند. بنابراین، رویکردهای اقتصادی زیست‌محیطی باید به عنوان تلاشی برای قرار دادن کارایی اقتصادی و مکانیسم‌های بازار در خدمت تحول فرهنگی توصیف شوند.

Der Blick in die Zukunft verheisst heutzutage wahrlich keine rosigen Visionen. Neben Krieg, Hunger und Verschuldung nehmen ökologische Probleme, von der globalen bis zur lokalen Ebene, ein alarmierendes Ausmass an. Zum ersten Mal seit Beginn der Hominisation haben Menschen konkrete Chancen, das Bild der Erde auf eine markante und vermutlich auch irreversible Art und Weise zu verändern. Der schicksalsartige Charakter dieser Probleme hat spätestens seit dem Erscheinen von "The Limits to Growth" immer mehr Natur-und Sozial­ wissenschaftler herausgefordert, einen positiven Beitrag zur Bewältigung der ökologischen Krise zu leisten. Die umfassendste und einflussreichste Analyse heutiger ökologischer Probleme hat wohl die Ökonomie geleistet. Die Umwelt­ ökonomie bietet sowohl eine theoretisch fundierte Analyse heutiger ökolo­ gischer Probleme als auch praxisrelevante Ansätze zu ihrer Bewältigung an. Die Allgemeingültigkeit dieser Vorschläge wird an ihrer universellen Anwendbarkeit sichtbar. Umweltökonomische Ansätze stellen heute faktisch die einzige konkrete Alternative zu einer Umweltpolitik dar, die im wesentlichen auf staatlicher Kontrolle basiert. Die Ökonomie betrachtet ökologische Probleme als reine Effizienzprobleme. Ökonomische Effizienz wird somit zur alleinigen Referenzgrösse der Transformation heutiger Marktwirtschaften in sogenannte ökologische Markt­ wirtschaften. Diese Betrachtungsweise ist freilich nicht unproblematisch. Der oben angesprochene Transformationsprozess soll nicht bloss als ein technisch­ wissenschaftliches Problem, sondern als ein Prozess der kulturellen Evolution angesehen werden. Von diesem Erneuerungsprozess sind nicht nur industrielle Produktionsanlagen betroffen, sondern auch Regeln und Normen unserer Kultur. Umweltökonomische Ansätze sollen somit als ein Versuch be­ schrieben werden, ökonomische Effizienz und Marktrnechanismen in den Dienst einer kulturellen Transformation zu stellen.