Należyta staranność w prawie międzynarodowym

Wykaz skrÛtÛw .................................... 9
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Kwestie terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Wina a odpowiedzialność w prawie międzynarodowym . . . . . . . . . . . . . . . 26
Należyta staranność w prawie krajowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Rozdział 1
GENEZA ZASADY NALEŻYTEJ STARANNOŚCI . . . . . . . . . . . . . . 33
1.1. Państwo jako kolektyw ñ odpowiedzialność zbiorowa w czasach
starożytnych i średniowieczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.2. Odpowiedzialność indywidualna władcy ñ grocjańska koncepcja winy
w epoce absolutyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
1.3. Oświeceniowe koncepcje odpowiedzialności państw . . . . . . . . . . . . . 42
1.4. Odpowiedzialność pośrednia (zastępcza) państwa według Oppenheima . . . 48
1.5. Odpowiedzialność obiektywna według Anzilottiego . . . . . . . . . . . . . 50
1.6. Spuścizna Anzilottiego w pracach Ago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Rozdział 2
NALEŻYTA STARANNOŚĆ W ORZECZNICTWIE
MIĘDZYNARODOWYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
2.1. Sprawa statku Caroline (1837) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
2.2. Należyta staranność a odmowa wymiaru sprawiedliwości . . . . . . . . . . 59
2.3. Sprawa statku Alabama (1872) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2.4. Sprawa De Brissot i innych (1885) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
2.5. Sprawa Lovetta i innych (1892) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
2.6. Sprawa Davis (1903) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
2.7. Sprawa Tellini (1923) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
2.8. Sprawa Noyes (1933) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2.9. Sprawa Denham (1933) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
2.10. Sprawa Adams (1933) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
2.11. Sprawa Terytorium Saary (1933) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
2.12. Sprawa huty w Trail (1941) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
2.13. Sprawa cieśniny Korfu (1949) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
2.14. Sprawa zatrucia Renu przez firmę Sandoz (1986) . . . . . . . . . . . . . . 85
2.15. Sprawa zakładnikÛw amerykańskich w Teheranie (1980) . . . . . . . . . . 88
2.16. Sprawa oddziałÛw contras w Nikaragui (1986) . . . . . . . . . . . . . . . . 92
2.17. Sprawa Tadiča (1999) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
2.18. Sprawa ludobÛjstwa w Srebrenicy (2007) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
2.19. Kwestia legalności użycia broni nuklearnej (1996) . . . . . . . . . . . . . . 98
2.20. Sprawa zapory Gabcikovo-Nagymaros na Dunaju (1997) . . . . . . . . . . 100
2.21. Sprawa młynÛw rzecznych (Argentyna p. Urugwajowi, 2010) . . . . . . . . 103
2.22. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Rozdział 3
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PAŃSTWA (STATE RESPONSIBILITY)
ZA BRAK NALEŻYTEJ STARANNOŚCI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
3.1. Uwagi wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
3.2. Prace Ligi NarodÛw nad zasadami odpowiedzialności państw . . . . . . . . 108
3.3. Prace Komisji Prawa Międzynarodowego nad zasadami odpowiedzialności
państw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
3.4. Należyta staranność w pracach KPM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
3.5. Zasady odpowiedzialności międzynarodowej państw . . . . . . . . . . . . 141
3.6. Przypisanie państwu czynu międzynarodowo bezprawnego . . . . . . . . . 144
3.7. Odpowiedzialność państwa za działania jego organÛw . . . . . . . . . . . . 146
3.8. Odpowiedzialność państwa za podmioty wykonujące elementy władzy
państwowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
3.9. Odpowiedzialność państwa za osoby prywatne działające pod
kierownictwem lub kontrolą państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
3.10. Problem tzw. odpowiedzialności pośredniej (zastępczej) państwa
za działania osÛb prywatnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
3.11. Okoliczności wyłączające bezprawność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Rozdział 4
ODPOWIEDZIALNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA (INTERNATIONAL
LIABILITY) ZA BRAK NALEŻYTEJ STARANNOŚCI . . . . . . . . . . . . . 157
4.1. Należyta staranność a zasada dobrosąsiedztwa ñ uwagi wstępne . . . . . . . 157
4.2. Geneza powstania i historia rozwoju obszaru badań nad odpowiedzialnością
międzynarodową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
4.3. Zasady odpowiedzialności międzynarodowej za szkodliwe konsekwencje
czynÛw niezakazanych prawem międzynarodowym . . . . . . . . . . . . . 161
4.4. Teorie odpowiedzialności międzynarodowej za czyny niezakazane prawem
międzynarodowym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
4.5. Aplikacja reguł odpowiedzialności międzynarodowej . . . . . . . . . . . . 169
4.6. Należyta staranność a ryzyko i szkoda w reżimie odpowiedzialności
międzynarodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
4.7. Pojęcie szkody transgranicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
4.8. Krytyka metodologii KPM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Rozdział 5
NALEŻYTA STARANNOŚĆ W REŻIMACH TRAKTATOWYCH . . . . . . 215
5.1. Uwagi wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
5.2. Należyta staranność w międzynarodowym prawie środowiska . . . . . . . . 218
5.3. Odpowiedzialność państwa w międzynarodowym prawie środowiska . . . . 221
5.4. Prawo morza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
5.5. Prawo międzynarodowych ciekÛw wodnych . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
5.6. Ochrona cudzoziemcÛw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
5.7. Należyta staranność w prawie dyplomatycznym . . . . . . . . . . . . . . . 243
5.8. Ochrona cudzoziemcÛw a obowiązki państwa wysyłającego . . . . . . . . . 248
5.9. Bezpieczeństwo międzynarodowe a należyta staranność . . . . . . . . . . . 249
5.10. Należyta staranność przy zapobieganiu przestępstwom o charakterze
terrorystycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
5.11. Cyberterroryzm i cyberbezpieczeństwo a zasada należytej staranności. . . . 259
Rozdział 6
ZASADA NALEŻYTEJ STARANNOŚCI W PRAWIE
MIĘDZYNARODOWYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
6.1. Zasady ogÛlne prawa międzynarodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
6.2. Zasada odpowiedzialności międzynarodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
6.3. Zasada należytej staranności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
6.4. Konsekwencje naruszenia zasady należytej staranności . . . . . . . . . . . 292
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Akty prawa krajowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Umowy międzynarodowe i inne źrÛdła prawa międzynarodowego . . . . . . . . . 303
Raporty Komisji Prawa Międzynarodowego i inne dokumenty miękkiego
prawa międzynarodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
Artykuły i monografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
Orzeczenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
Artykuły prasowe i inne źrÛdła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318