Mircea Eliade ve Din: Mircea Eliade'nin Din Bilimi Çalışmalarının Metodolojik Açıdan Değerlendirilmesi

lçindekilet
KISALTMALAR ....
ÖNSÖZ .. .. ................................., .., ,,. ... ,.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, , , ,, , ,, , ,,.'. . ....... ,.,. .. ,,,,.,. . ,,,,,,,.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 11
GİRİŞ
1. PROBLEM .......... .... .. .... . ... . . . ...... ................................... ....................... .. . .......... 17
A. Dinler Tarihinin Terminoloji Problemi .. ... .. . ... . .. .. . ....... . . . . ····-· 18
B. Dinler Tarihinde Metot Problemi . . ····-··-- .... . ... .. . . .. .. ... .. 22
1. Tarihf Metot-Fenomenolojik Metot Dikotomisi .... .... .. . ........... 29
2.Metodun Araştırmadaki Yeri .... .............................. ..... . . ... 33
a. Metot Kavramının Etimolojisi ··················································-· 35
b. Terim Olarak Metot Kavramının Tanımı . . .. ... ... ... . ... .... .. . 35
C. Epistemolojik bir Problem Olarak. Metodoloji . .. . 39
D.P roblem Cümlesi.. . .. ...... . . . . . .... .. ..... . . . . .... . . .. . . 4 6
E.AltProblemler. .. .... ... . .. .. .... ... .. .... . .. .. . 46
il.AMAÇ
III. ÖNEM..
iV. YÖNTEM..
A.G enel Yaklaşımlar...
1. Fenomenolojik Yaklaşım ..
2. Tarihf Yaklaşım . .
3. Hermenötik Yaklaşım ..
B. Varsayımlar ......... .
C. Kapsam ve Sınırlılıklar ·-··
B R! !NC !B ÖLÜM
' . . 47
. ....,. ...,. .,. ,.,, .,,, 50
' . 62
''''' "" ' 62
,,,,, , , ,,,,,,,,,,,, _ 6 3
" "' ' 6 3
. ....,.. ..,. ...,. .,. ,,.,,,.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, . 64
,,,,,,,,,,,,,,,,,,, .,., ,. ..,., ,.,,.,,,,,,,,,,, ,,,, , 65
HOMO RELIGIOSUS İLE
MODERN İNSANIN DİNİ UFKU
1. HOMO RELIGIOSUS VE DÜNYASI. ..... .
A. Din İncelemelerinde Kutsal Kavramı ... .
'"" - 72
' 7 3
1. Din İncelemelerinde Kutsal Kavramının Ortaya Çıkışı ..... ....... .. 78
2. Eliade'ye Göre Kutsal Kavramı .... . ... .... ........ ......... ... ..... .... ............... 83
a. Kutsal Kavramının Etimolojisi .. . .. .. .. .. . . . . ... .. ... 85
b. Rudolf Otto'nun Etkisi .. ........ .... ..... ....................... ........ .. .. 88
c. Kutsalın Özellikleri .. . . . .. ..... .... ... .... .... 93
i. Ganz Andere ya da Bambaşka Olma ......... ............ ........... . . .... ...... ..... ........ 93
ii. Kratofani ya da Kuvvetin Te za hür ü ... ..... .. ..... ..... .... .... .... ........ ... 95
iii. Ger çeklik . . . .... ... .... ... ... .. .. .... ......... . . . . .. ................... ..... ..... ...... .... .... 102
iv. Hierofani ya da Kutsalın Te za hür ü ... 107
d. Kutsalın Diyalektiği ............ ..... .......................................... ......... .................. ..... ........... . ....... 110
i. Kutsalın Paradoksu ................. . ........... ........ ... . . .. ... ... ... ....... 113
ii . Kutsalın Kend ni iS ınırla ndırması ... ..... ...... . ......... 117
iii. Kutsalın B içimleri ... ... .. . .. ... ... .... .... .......... .... .... ........... 118
iv. Coincidentia Oppositorum ya da
Karşıtların Birleşmesi ... .. . . ...... ..... .... ..... ... .. .............. ................ .... ..... ... 119
v. Çokdeğerl ilik . ..... .... ... ... .... .. ..... .... .. .. . ... ... .... .... ...... 126
e. Sembol .. .. . .. .... ... .... ... ... .. . .... .... ... ... .... . 129
i. Sembol Kavramının Et imolojisi .............. ......... ........ ... .......... ....... ... .. . ... 130
ii . El iade'ye Göre Sembol Kavramı .. . .... ..... . . .... ........ . . . ..... . ... .... ...... . . . 131
iii. Ps ki anal ti ki Etki . . .. . .. .... . .. . ............. .... . .... 138
vi . Semboller ni Ö zell ki leri .. .. ..... 143
v. Sembol ün Mantığı . ... .... .. ..... .. . ... ................ ... .... ..... .... .... .......... 152
B. Homo Religiosus ............ . .. . . . ... . ... . ... .. ..... ... .... .... .... ..... .. ..... .......... 167
1. Homo Religiosus Kavram ının Ortaya Çıkışı ... .... ... ...... . 169
2. Eliade'n ni Homo Religiosus Kavramını Kullanımı . ......... . ..... ...... .... 171
3. Homo Religiosusun T ip ik Ö zellikler i . . . .. ... .. ... ... ..... ...... 173
a. Modern insanın Karşıtı Olarak Homo Religiosııs .... ..... .... ............. 173
b. lıısaııın Bilinç Yapısının
bir Unsuru Olarak Din Duygusu ................. ............................. ......... .... 178
c. insan Bilincinhı Geçirdiği Tarilıf Safhalar .. ......................... . ................ . 182
i. Yontma Taş Çağı ...... ..... ....... ........... ..... .................. ... . .. .... ....... 182
ii. Ziraatın Keşfinden Sonraki Dönem ... . ...... ....... 183
iii. Madenc li ği in Keş finden Sonr aki Dönem . .... 186
iv. Modern Çağ .. . .... ..... 188
d. Gerçekliğe Susamışlık ve Ebedilik Arayışı . ...... ...... ... ... ............. .... ........ .... 189
e. Aşkınlık ve Mutlak Özgürlük Arzusu ..... . ... . ... .. 192
C. Mit... . .. .... .... .. .... .. ..... ... .. .. .. .. .. . . 194
1. Mit Tanımlamaları .. ....... ...................... ....................... .. . .. ... .... .... .... ........ 197
2. El aide'ye Göre M ti .. . . ................... 202
3. Ko zmogon i .... .. . .. .... .. .... .. .... .. .... .... ..... ... ..... .. ........... 212
4. Arket pi .. . . . .. .... .. ... .. .. .................. ... ........... 217
5. Cen net Ö zlem i.. ... .. .... ... . .... ............. . ....... .... .... .... .. 231
D. Kaosun Kozmosa Dönüşümü .
1. Homo Religiosıısun Mekan Telakkisi
a. Kutsal Mekdııın Oııtolojik Boyutu .
b. Merkez.. . . . . . .. . .
· ············ ·········· .. . .. 237
.. 238
···· ······················· ············· ······ 250
........ . .... 255
2. Homo Religiosıısun Tarih ve Zaman Tasavvuru ........................................ 264
a. Arkaik Zihniyetin Yapısı . . .......... ........... .... ..... . . 264
b. Devri Zammı Tasavvurunda Mitin Rolii ... . . ........................................... .. 271
c. Ritiiel .... . . ........ .......... 276
i. Bayramlar ve Yeni Yıl Bayramı ..
ii. Kurban Ritüeli .. ... .... . .... ... . ... . . . . . ......... ........ .................... .
iii. İnşa Ritüelleri .... . .
il. MODERN İNSANIN DÜŞÜŞÜ.. .................................................. .
. ................. ....... ............. 278
··········· . .. 283
········· .... .. 286
.. ... .. . ... 290
A. Yahudilik .. . ............................ ................ 291
B. Rönesans .. . ..................................... ...... 298
1. Doğanın Sekülerleşmesi . .. .. .... . ......... ..... ............ . ........... 299
2. Tanrının Ölümü ... . . . ......... ...... ................ ............ . . . . . . . .. . .. . ... ............ 301
3. İş Hayatının Sekülerleşmesi .. . . ................. ...... ..................... 302
C. Varoluşsal Krizin Nedeni:
Aşkın Boyutu Reddeden Rasyonalizasyon.. . . . ······ 303
1. Kutsalın Bilinçten Bilinçaltına Düşüşü ..... . . .... 304
a. Modern lnsmıın Tarilı ve Zamana Bakışı .. .............. ..... .... . . .. 316
b. Modern lnsaııın Mekana Bakışı ......................... 319
D. Tarihin Terörü. ..... . ·· ········· ······· ······ ·················· 321
E. Modem Dünyadaki Kriz .. . . ............................................... 325
1 . Gelenekselci Okul Perspektifinden
Modern Dünyadaki Kri z . ...... ..... .. ..................................... ... ....... . . ... ... 326
a. Reııe Gııe11011 . . .............................. ... ... ........ 328
b. Jııliııs Evola .... . ................................................. 331
2. Gelenekselci Okulun Mircea Eliade Ü zerindeki Etkisi .. ......... .. 332
a. Gııc11oıı, Evola ve Coonıaraswanıy ile Eliade'ııilı llişkileri ... 333
i. Rene Guenon . .. . . ................................................. 334
ii. Julius Evola . . ...... ............ ................... ....... 339
iii. Ananda Coomaraswamy . . ......... ............. .. ................... 343
b. Eliade'ııin Gelenekselcilerden
Aldığı Kavramlar ve Diişiiııceler .... ...................................... . . . ..... .. 351
3. Mircea Eliade'ye Göre
Modern Dünyadaki Kri zin Mahiyeti ... ......... ............. . .. . . . 356
İKİNCİ BÖLÜM
DİNLER TARİHİNİN KURTARICI FONKSİYONU
!. İNDİRGEMECİ YAKLAŞIMLARIN ELEŞTİRİSİ ..................... 365
A. Tarihselcilik .... . .. . .... .... . .. .... ..... 365
B. Dinin Kökeniyle İlgili Teoriler . ...................................... ........... .... . . ,, 371
1 . Ang lo-Sakson Antropoloji ve Evrimci lik . . .. .. 371
2. Andrew Lang, Wilhelm Schmidt ve Gerilemecilik ...... .. .............. . . 377
3. Freudi zm ............... ... ...... .. . .. . ...._ . .... , .., .. . .... . . ..... ....., _... . . ............... ..... .... ......... ,. 380
II. DİN BİLİMLERİ ARASINDA
DİNLER TARİHİNİN AYRICALIKLI YERİ. ... , . .................. 390
A. Dinler Tarihine Özgü Konu: Kutsal ve "Bambaşka"
Olanla Karşılaşmanın Doğuracağı Uyanış, ..... .... ..... . ... . . . . . . .. 395
B. Dinler Tarihine Özgü Amaç:
Yeni bir Hümanizm Yaratmak ... .... ... ..... . . , . .... ..... ,. .... . ... ... , .. .......... 401
C. Dinler Tarihine Özgü Bir Metot Olarak
Yaratıcı Hermenötik . .. . . .. .... ······ ···· ······ ··· ··························- .... ........... ............. ........... ....... .... ..... ........... .. 408
1. Hermenötik Kavramının Etimolojisi ... . ... . ........ . . .... . ... 410
2. Hermenötik Kavramının Tarihi Gelişimi . .. ... ... .. . 411
3. Mircea Eliade'nin Yaratıcı Hermenötiği .. 422
a. Fenomenolojik Yaklaşım . . ....... . . .. ...... . ........... .. .. . ..... 424
b. Hermenötik Yaklaşım. .. ... . . .. .... . . .. . ....... 452
III. BİR SOTERİOLOJİ OLARAK DİNLER TARİHİ . . . . . 477
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ELİADE'NİN SİSTEMİNE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER
I. ELİADE TEOLOJİ Mİ YAPIYOR? .. .... . ,,, .,, , .. ,, . 503
il. ELİADE TARİH KARŞITI MI? .... ..... ..... .... . .. .. . ..... . .. . . 519
SONUÇ.... ... . . .............. .. ... ....... .. .. .. .. ............. . .. . . . ........ 531
KAYNAKÇA '' .. .... ' 547
EK: Mircea Eliade Kronolojisi . . .. .... . . . . . . . .. . ... .. . ..... 568