Kommunikation: Eine Begriffs- und Prozeßanalyse

مفهوم ارتباطات در بسیاری از رشته‌ها به عنوان یک برچسب مد روز برای موارد غیرقابل توضیح و یک فرمول مشکل معاصر برای موارد مشکوک تثبیت شده است. ارتباطات جوامع را در کنار هم نگه می دارد! و جوهر همه سازمانها است، ارتباطات مدیریت تعارضات و تصمیم گیری را ارتقا می دهد، ارتباطات باعث ایجاد اجماع و دستیابی به کنترل اجتماعی می شود، ارتباطات وسیله نقلیه همه فرهنگ ها و وسیله مبادله است - به طور خلاصه: ارتباطات ضروری به نظر می رسد. چنین ادعاهایی که به سرعت فرموله می شوند را می توان به دلخواه ضرب کرد. با این حال، با بررسی دقیق‌تر، این ظن ایجاد می‌شود که چنین ادعاهایی کمتر فرضیه‌های مبتنی بر نظریه هستند و بیشتر استعاره‌های غیر الزام‌آور هستند و بنابراین باید به عنوان نشانه‌ای از درماندگی مواجهه با مشکل «ارتباطات» ارزیابی شوند: یک نظریه ارتباطی نیست، هنوز هم می توان رویکردهای قابل قبولی را برای این موضوع نشان داد. ظاهراً ماهیت روزمره ارتباطات، سادگی آن، که بدیهی و بدیهی تلقی می‌شود، برای تحلیل علمی مفید نبوده است، اما مانند بسیاری از پدیده‌های ظاهرا بدیهی، بیشتر مانع بوده است.

Als modisches Etikett für Ungeklärtes und zeitgemäße Problemformel für Fragwür­ diges hat sich der Begriff der Kommunikation in vielen Disziplinen etabliert. Kom­ munikation hält Gesellschaften zusammen! und ist das Wesen aller Organisationen, Kommunikation fördert die Behandlung von Konflikten und das Finden von Ent­ scheidungen, Kommunikation stiftet Konsens und leistet soziale Kontrolle, Kom­ munikation ist Vehikel aller Kultur und Medium des Austauschs - kurzum: Kom­ munikation erscheint unverzichtbar. Solche schnell formulierten Behauptungen lassen sich beliebig vermehren. Bei genauerem Hinsehen stellt sich jedoch der Verdacht ein, daß solche Behaup­ tungen weniger theoriegestützte Hypothesen als vielmehr unverbindliche Metaphern sind und mithin geradezu als Indiz für die Hilflosigkeit, mit der man dem Problem "Kommunikation" gegenübersteht, zu bewerten sind: Es gibt weder eine Theorie der Kommunikation noch lassen sich bislang tragfähige Ansätze dazu aufzeigen. Offensichtlich ist die Alltäglichkeit von Kommunikation, ihre als selbstverständlich angenommene und in Anspruch genommene Simplizität der wissenschaftlichen Analyse nicht förderlich sondern, wie bei vielen anscheinend selbstverständlichen Phänomenen, eher hinderlich gewesen.