Kluger als wir?: Auf dem Weg zur Hyperintelligenz

موفقیت با دوپینگ مغزی؟

در دنیای پیچیده‌تر، آیا ما به افراد باهوش‌تری نیاز داریم؟ و چگونه این امر محقق خواهد شد؟ با قرص هایی که باعث افزایش دائمی توجه و تمرکز می شوند؟ با دستکاری های ژنتیکی که به طور پایدار توانایی های ذهنی فرزندان ما را بهبود می بخشد؟ با کمک های فنی بسیار توسعه یافته مانند رابط های مغز و کامپیوتر؟

«تقویت عصبی» کلمه جادویی در راه رسیدن به هوش فوق العاده است. اما دیدگاه ها و وعده های طرفداران آن چقدر واقع بینانه است؟ و اساساً: در واقع هوش چگونه تعریف می شود؟ آیا حتی می توانیم آنچه را که می خواهیم در آنجا افزایش دهیم درک کنیم؟

توماس گروتر این سوالات را با نگاهی انتقادی دنبال کرده است. آنچه را که امروزه در مورد هوش انسان می دانیم و اینکه چشم اندازها و محدودیت های بهینه سازی دارویی، ژنتیکی یا فنی عملکرد شناختی ما در کجا نهفته است را توصیف می کند. نگاهی به تحقیق در مورد هوش مصنوعی (AI) و دیدگاه آینده‌نگر یک بارگذاری ذهنی، کتاب بسیار موضوعی و هیجان‌انگیز را کامل می‌کند.

_____

هر کسی که می‌خواهد مورد توجه قرار گیرد. چیزی که امروزه فکر می کند فیلسوف هانس مگنوس انزنسبرگر، بیش از هر چیز باید باهوش باشد. بنابراین جای تعجب نیست که افراد بیشتری می خواهند هوش خود را به هر وسیله ای که لازم است بهبود بخشند. "تقویت عصبی" عبارت جدید آلمانی است که تحت آن فرآیندهای مصنوعی برای افزایش عملکرد مغز به شدت مورد بحث قرار می گیرد.

در باهوش تر از ما؟، ابتدا دکتر و عصب شناس توماس گروتر توضیح می دهد که در واقع هوش چیست و چگونه آن را اندازه گیری کنیم. این ثابت می کند که نه یک تعریف یکسان و نه یک روش اندازه گیری قابل اعتماد وجود دارد. مقایسه ضریب هوشی بین نسل ها ارزش کمی دارد، مقایسه بین مردم و نژادها به شدت گمراه کننده است. او سپس رشد هوش انسانی را از ابتدای پیدایش آن توصیف می کند و نشان می دهد که تصور برتری انسان بر حیوانات به دلیل هوش منحصر به فردش یک افسانه است. تنها توسعه ساختارهای اجتماعی معینی در پایان دوران پارینه سنگی به هوموساپینس امتیازات قاطعی داد. نه به اندازه هوش فردی او، بلکه به ویژه توانایی او در انجام یک تقسیم کار پیچیده بود که این امکان را برای انسان ها فراهم کرد تا بر روی زمین حکومت کنند.

به همین دلیل، تقویت عصبی فردی که در حال حاضر بسیار مورد استناد قرار گرفته است، تأثیر زیادی نخواهد داشت - به ویژه پس از ارزیابی گروتر که هیچ یک از روش های مورد بحث در حال حاضر به هیچ وجه نمی تواند منجر به موفقیت شود. چیزی به نام «قرص هوش» جهانی وجود ندارد، و مطمئناً هیچ یک بدون عوارض جانبی نامطلوب وجود ندارد. هوش را نمی توان حتی از طریق رابط مستقیم بین مغز و کامپیوتر افزایش داد. اگرچه موفقیت‌های چشمگیر تحریک مستقیم عصب شنوایی در افراد ناشنوا نشان می‌دهد که می‌توان ادراکات را از طریق رایانه ایجاد کرد و به مغز منتقل کرد، اما افزایش کلی عملکرد شناختی به این روش امکان‌پذیر نیست. و دستکاری های ژنتیکی برای افزایش قدرت مغز، خطرات بیشتری نسبت به فرصت ها دارد. در نهایت، نویسنده به این سوال می پردازد که آیا بارگذاری ذهن پیشنهاد شده توسط برخی محققان، یعنی انتقال ذهن انسان به یک ابر رایانه، امکان پذیر است و چه پیامدهایی می تواند داشته باشد؟ و او نگاهی شکاکانه به تحقیقات در مورد هوش مصنوعی (فوق‌العاده) دارد.

گروتر به شیوه‌ای سرزنده می‌نویسد و مکرراً موضوع دشوار را با داستان‌های کوتاه نشان می‌دهد. ارزیابی انتقادی او جهت گیری مهمی را در بحث گاهی اوقات منعکس نشده در مورد تقویت عصبی، بهبود شناختی و هوش فوق العاده ارائه می دهد.

Mit Hirndoping zum Erfolg?

Brauchen wir – in einer immer komplexeren Welt – intelligentere Menschen? Und wie wäre dies zu erreichen? Mit Pillen, die dauerhaft Aufmerksamkeit und Konzentration steigern? Mit genetischen Manipulationen, die nachhaltig die geistigen Fähigkeiten unserer Nachkommen verbessern? Mit hochentwickelten technischen Hilfsmitteln wie Gehirn-Computer-Schnittstellen?

„Neuro-Enhancement“ heißt das Zauberwort auf dem Weg zur Hyperintelligenz. Aber wie realistisch sind die Visionen und Versprechungen seiner Befürworter? Und grundlegender: Wie ist Intelligenz eigentlich definiert? Bekommen wir überhaupt zu fassen, was wir da steigern wollen?

Thomas Grüter ist diesen Fragen mit kritischem Blick nachgegangen. Er beschreibt, was wir heute über die menschliche Intelligenz wissen und wo die Perspektiven und Grenzen einer pharmakologischen, genetischen oder technischen Optimierung unserer kognitiven Leistungen liegen. Ein Blick auf die Forschung zur Künstlichen Intelligenz (KI) und auf die futuristische Vision eines Mind-Uploads rundet das hochaktuelle und spannende Buch ab.

_____

Wer heute etwas gelten will, meint der Philosoph Hans Magnus Enzensberger, muss vor allen Dingen intelligent sein. Kein Wunder also, dass immer mehr Menschen ihre Intelligenz mit allen Mitteln verbessern wollen. „Neuro-Enhancement“ heißt das neudeutsche Schlagwort, unter dem vehement über künstliche Verfahren zur Steigerung der Gehirnleistung diskutiert wird.

In Klüger als wir? erläutert der Arzt und Neurowissenschaftler Thomas Grüter zunächst, was Intelligenz eigentlich ist und wie man sie misst. Er belegt, dass es weder eine einheitliche Definition noch eine sichere Messmethode gibt. Vergleiche des Intelligenzquotienten über Generationen hinweg haben kaum Aussagekraft, Vergleiche zwischen Völkern und Rassen sind grob irreführend. Dann beschreibt er die Entwicklung der menschlichen Intelligenz von ihren Anfängen an und weist nach, dass die Vorstellung von der Überlegenheit des Menschen über die Tiere aufgrund seiner einmaligen Intelligenz ein Mythos ist. Erst die Entwicklung bestimmter gesellschaftlicher Strukturen am Ende der Altsteinzeit verschaffte dem Homo sapiens entscheidende Vorteile. Nicht so sehr seine individuelle Intelligenz, sondern insbesondere seine Fähigkeit zur komplexen Arbeitsteilung hat dem Menschen die Herrschaft über die Erde ermöglicht.

Aus diesem Grund wird das derzeit viel beschworene individuelle Neuro-Enhancement keinen großen Effekt haben – zumal nach Grüters Einschätzung keine der gegenwärtig diskutierten Methoden überhaupt zum Erfolg führen kann. Eine universale „Intelligenzpille“ gibt es nicht, und schon gar keine ohne unerwünschte Nebenwirkungen. Auch über eine direkte Schnittstelle zwischen Gehirn und Computer wird sich die Intelligenz nicht erhöhen lassen. Zwar belegen die eindrucksvollen Erfolge der direkten Reizung des Hörnervs bei Taubheit, dass man Wahrnehmungen über Computer erzeugen und ans Gehirn weitergeben kann, aber eine allgemeine kognitive Leistungssteigerung ist auf diesem Wege nicht möglich. Und genetische Manipulationen zur Steigerung der Gehirnleistung bergen mehr Gefahren als Chancen. Schließlich geht der Autor noch der Frage nach, ob der von manchen Forschern vorgeschlagene Mind-Upload, die Übertragung des menschlichen Geistes in einen Supercomputer, möglich ist und welche Folgen er haben könnte. Und er wirft einen skeptischen Blick auf die Forschungen zur künstlichen (Hyper-)Intelligenz.

Grüter schreibt lebendig und veranschaulicht die schwierige Materie immer wieder mit kurzen Erzählungen. Seine kritische Bestandsaufnahme liefert eine wichtige Orientierung in der zum Teil unreflektiert geführten Diskussion um Neuro-Enhancement, kognitive Leistungssteigerung und Hyperintelligenz.