I miti di fondazione

در مورد تولد میلان، منابع ادبی متعددی می‌گویند که در قرن ششم قبل از میلاد. امبیگاتو، پادشاه سلت‌ها، برادرزاده‌اش بلووسو را در جست‌وجوی سرزمین‌های جدید به این سوی آلپ فرستاد و این‌ها با رسیدن به دره پو در مکانی نه چندان دور از تیچینو، شهری به نام مدهلان را تأسیس کردند. این سایت توسط یک خروس نیمه پشمی به او نشان داده شد که ورودش توسط یک فحش پیش بینی شده بود.

چه ارزشی می توانیم به این داستان ها بدهیم؟ آیا آنها فانتزی محض هستند یا در عوض، هر چند در اشکال نمادین، رویدادهای واقعی را در هم می آمیزند و آنها را با مواد اساطیری در هم می آمیزند و اسطوره بنیادی را به وجود می آورند؟ و اسطوره بنیاد برای چیست؟ برای پاسخ به این سوال، باید به خاطر داشته باشیم که پرسش از خاستگاه یک شهر با سطح حقیقت تاریخی و در کنار هم، با ابداع یک سنت ارتباط دارد: به عبارت دیگر، برای اینکه یک شهر، گذشته خود را بازسازی کند، لازم است. همچنین، و بالاتر از همه، برای ساختن و بازنمایی حس خود ضروری است.

این هدف اسطوره های بنیادی است، به عنوان مثال یکی از ریشه های تروای روم، یا یکی مربوط به ساخت به اصطلاح «معجزه یونانی» و دقیقاً معجزه خروس نیمه پشمی: ترسیم یک ایدئولوژی که قادر به تقویت حس تعلق به جامعه سیاسی است. زیرا هویت یک شهر، نه کمتر از هویت یک ملت، روندی دائماً در حال تغییر است.

A proposito della nascita di Milano, numerose fonti letterarie raccontano che nel VI secolo a.C. Ambigato, re dei Celti, mandò suo nipote Belloveso al di qua delle Alpi in cerca di nuove terre, e che questi, arrivando nella Pianura Padana in un luogo non lontano dal Ticino, vi fondò una città chiamata Medhelan. Il sito gli venne indicato da una scrofa semilanuta, il cui arrivo era stato predetto da un oracolo.

Che valore possiamo dare a questi racconti? Sono pura fantasia o invece, seppure in forme simboliche, riprendono fatti realmente accaduti intrecciandoli con materiale mitologico e dando origine a un mito di fondazione? E a cosa serve un mito di fondazione? Per provare a rispondere, si deve ricordare che la questione delle origini di una città ha a che vedere con il piano della verità storica e, insieme, con l’invenzione di una tradizione: in altre parole, per una città ricostruire il proprio passato serve anche, e soprattutto, a costruire e a rappresentare il senso di sé.

A questo sono intesi i miti di fondazione, quello ad esempio delle origini troiane di Roma, o quello relativo alla costruzione del cosiddetto “miracolo greco” e, appunto, quello della scrofa semilanuta: a delineare un’ideologia in grado di rafforzare il senso dell’appartenenza alla comunità politica. Perché l’identità di una città, non meno che quella di una nazione, è un processo in continuo divenire.