Handbuch Jugend und Musik

11 دوران مدرن سوژه‌سازی تجربه موسیقی را به همراه دارد. به گفته دکارت، موسیقی وقتی خوشایند است که ساختار ریاضی آن به وضوح برای حواس قابل تشخیص باشد بدون اینکه یکنواخت باشد. هدف موسیقی در واقع لذت حواس است که البته (در عین حال) نوعی دانش ریاضی است. تنها با ظهور فلسفه هنر و زیبایی شناسی، سرانجام در قرن هجدهم، موسیقی وارد بستر جدیدی شد. اکنون از حوزه artes liberales، یعنی حوزه علم و عقلانیت هستی‌شناختی، به دایره هنرهای زیبا تغییر می‌کند و بنابراین به یک پدیده در درجه اول یا منحصراً زیبایی‌شناختی تبدیل می‌شود. اکنون محصول نابغه خلاق ناخودآگاه می شود. هنرهای تجسمی تمایل به تقلید از طبیعت مرئی بیرونی و انسان دارند. ماهیت نامرئی و درونی انسان، ذهن و احساسات، اکنون محتوای بیان موسیقی است. بنابراین، موسیقی دیگر به هنرهای تقلیدی تعلق ندارد و خود را به عنوان یک هنر بیان می‌سازد: «به زودی معلوم می‌شود که تأثیرات خاص ثبت شده به شکل جدول نیست، بلکه حوزه بسیار گسترده‌تری از احساسات است. اینها از حس ناشی می‌شوند. نظریه مکتب لایب‌نیتس به‌عنوان مجموعه‌ای از ایده‌های روشن اما آشفته توصیف می‌شود (clara et confusa re praesentatio)» (همان، ص 250). در عصر روشنگری، موسیقی به ارگانی برای بیان سوبژکتیویته تبدیل شد، اما در دوره رمانتیک، موسیقی از طریق احساس به عنوان شهود و حضور مطلق تفسیر می شد: روح گسترش می یابد. این ابهام اگرچه مؤثر است، اما مشکل رابطه فرم و محتوا را ایجاد می کند.

11 Eine Subjektivierung des Musikerlebnisses bringt dann die Neuzeit mit sich. Musik er­ freut nach Descartes, wenn ihre mathematische Struktur für den Sinn klar erkennbar ist, ohne einförmig zu sein. Zweck der Musik ist eigentlich die Sinnesfreude, die freilich eine Form mathematischer Erkenntnis (zugleich) ist. Erst mit der Erstehung der Kunstphiloso­ phie und Ästhetik, endgültig im 18. Jahrhundert, gerät Musik in einen neuen Zusammen­ hang. Nun wechselt sie aus dem Bereich der artes liberales, also dem der Wissenschaft und ontologischen Rationalität, in den Kreis der schönen Künste über und wird damit zu einem primär oder ausschließlich ästhetischen Phänomen. Nun wird sie zum Produkt des unbe­ wußt schaffenden Genies. Die bildende Kunst ahmt eher die äußere sichtbare Natur und der Menschen nach; die unsichtbare, innere Natur des Menschen, Gemüt und Leidenschaften, sind nun Inhalt musikalischen Ausdrucks. Damit gehört Musik auch nicht mehr den nach­ ahmenden Künsten an und konstituiert sich als Ausdruckskunst: "Als ihr Gehalt erweisen sich bald nicht mehr die tabellarisch erfaBten bestimmten Affekte, sondern das viel weitere Feld der Empfindungen. Diese werden von der Empfindungstheorie der Leibniz-Schule als ein Kontinuum klarer, aber verworrener Vorstellungen beschrieben (clara et confusa re­ praesentatio)" (ebd. , S. 250). In der Aufklärung zum Ausdrucksorgan der Subjektivität geworden, wird Musik in der Romantik über das Gefühl als Ahnung und Gegenwart des Absoluten interpretiert: Die Seele weitet sich. Diese zwar wirkungsvolle Unbestimmtheit wirft das Problem der Form-Inhalt-Beziehung auf.