Héritocratie: Les élites, les grandes écoles et les mésaventures du mérite (1870-2020)

برای راه‌اندازی مجدد یک «آسانسور اجتماعی» که به‌طور بی‌وقفه از هم پاشیده شده است، چندین سال است که بزرگان دانشگاه‌ها گشودگی خود را به «تنوع» و تمایل خود را برای برقراری ارتباط مجدد با شایسته‌سالاری نشان داده‌اند. توسط پاس مجسم شده اند. برخی آنها را برعکس به ایجاد معیارهای بیگانه برای شایستگی متهم می کنند، در حالی که برخی دیگر تمایل به مهر و موم کردن بر سرنوشت دانشگاه ها را محکوم می کنند که به مدیریت جریان های دانشجویی واگذار شده است. اما، از جمهوری سوم تا امروز، آیا مدارس بزرگ تا به حال شایستگی دریافت کرده‌اند؟
این اجتماعی-اجتماعی با ردیابی مناقشات فراموش‌شده و انتخاب‌های سیاسی که امتیازات این مؤسسات را تضمین می‌کردند، مشروعیت بخشیده‌اند. بررسی تاریخی نشان می دهد که هیچ چیز کمتر قطعی نیست. اگر تداعی آیینی چهره های نمادین بورسیه ها اسطوره دوران طلایی شایسته سالارانه را حفظ کند، تاریخ این بخش های برتری به لطف که نخبگان مصمم به دفاع از مرزها و منافع خود می‌توانند میراث خود را به عنوان یک امتیاز شایسته تقدیم کنند.
دموکراتیک کردن بزرگان با توطئه کاست که در موازنه قدرت پنهان شده با اعتقاد به فرصت‌های برابر جایگزین شده است. ، اما با پی درپی از مبارزات که نخبگان مستقر مرتباً پیروز از آن بیرون آمده اند. در مواجهه با چشم انداز پروژه های تغییر و اصلاح، آنها توانستند برای بازگرداندن نظمی که در آستانه متزلزل شدن بود بسیج شوند. از عواقب کمون گرفته تا جبهه مردمی و مقاومت، از آزادی تا می 68 و سالهای میتران تا پارکورسوپ و تعمیرات اساسی ENA، تداومی که در پس تحولات کوتاه مدت و تغییرات ساختاری دیده می شود، است. بنابراین نه یک مکانیسم تسلیم ناپذیر - و نه یک مرگبار سیاسی.

Pour relancer un " ascenseur social " interminablement en panne, les grandes écoles affichent depuis quelques années leur ouverture à la " diversité " et leur volonté de renouer avec la méritocratie qu'elles auraient incarnée par le passé. Certains les accusent au contraire d'instaurer des critères étrangers au mérite, quand d'autres dénoncent une volonté de sceller le sort des universités, reléguées à la gestion des flux étudiants. Mais, de la IIIe République à nos jours, les grandes écoles ont-elles jamais récompensé le mérite ?
En retraçant les controverses oubliées et les choix politiques qui ont garanti les prérogatives de ces établissements et ainsi légitimé un haut niveau de reproduction sociale, cette enquête sociohistorique montre que rien n'est moins sûr. Si l'évocation rituelle de figures emblématiques de boursiers entretient le mythe d'un âge d'or méritocratique, l'histoire de ces filières d'excellence révèle la pérennité d'un système héritocratique, grâce auquel des élites résolues à défendre leurs frontières et leurs intérêts parviennent à consacrer leur héritage comme un privilège mérité.
Replacée dans des rapports de force qu'occulte la croyance en l'égalité des chances, l'introuvable démocratisation des grandes écoles ne s'explique pas par un complot de caste, mais par une succession de luttes dont les élites en place sont régulièrement sorties victorieuses. Face aux perspectives de changement et aux projets de réforme, elles ont su se mobiliser pour restaurer l'ordre qui était sur le point de s'ébranler. Des lendemains de la Commune au Front populaire et à la Résistance, de la Libération à Mai 68 et aux années Mitterrand jusqu'à Parcoursup et la refonte de l'ENA, la continuité qui s'observe derrière les secousses éphémères et les évolutions structurelles ne relève donc pas d'une mécanique implacable – ni d'une fatalité politique.