Goodbye, Kant!. Cosa resta oggi della Critica della ragion pura

در میان بسیاری از شهرهایی که پس از جنگ جهانی دوم نام خود را تغییر دادند، کونیگزبرگ نیز وجود دارد که کانت در آنجا متولد شد و در آن زندگی کرد. آن زمان آلمانی بود، امروز روسی است و کالینینگراد نام دارد. مردم محلی در روز عروسی خود در مقابل بنای یادبود کانت عکس می گیرند و این تقریباً تنها چیزی است که باقی مانده است. و در تئوری؟ این انقلابی باقی می ماند که تمام فلسفه مدرن را مشروط کرده است. ساده لوحانه به غروب خورشید نگاه می کند و نتیجه می گیرد که زمین را دور می زند. متخصص می داند که زمین است که به دور خورشید می چرخد. این انقلاب کوپرنیک است. ساده لوح ها به دنیا نگاه می کنند و فکر می کنند چیزها را آن گونه که در خودشان هستند می بینند. متخصص (فیلسوف استعلایی) می‌داند که چیزها را آنطور که برای ما ظاهر می‌شوند می‌بیند: این انقلاب کانت است. دقیقاً دویست سال پس از مرگ او، این کتاب انقلاب فلسفی او را با همان طنز محبت آمیز محفوظ از انقلاب شوروی در خداحافظ لنین به نمایش می گذارد!

مسئله تخریب یک بنای تاریخی نیست، بلکه تخریب آن است. یعنی - به عبارت دیگر - کمی زنگ زدگی از او زدوده شود و بفهمد کانت چه فکری می کند و کجا اشتباه کرده است، تا یک کلاسیک از فلسفه را که زمان و موفقیت به مومیایی کردنش ختم شده است به رویدادهای جاری برگرداند.

Tra le molte città che hanno cambiato nome dopo la Seconda guerra mondiale c’è anche Königsberg, dove è nato e vissuto Kant. Allora era tedesca, oggi è russa e si chiama Kaliningrad. Gli abitanti si fanno fotografare davanti al monumento di Kant il giorno delle nozze, e questo in pratica è quasi tutto quello che resta. E in teoria? Resta una rivoluzione che ha condizionato tutta la filosofia moderna. L’ingenuo guarda il Sole che tramonta e conclude che gira intorno alla Terra; l’esperto sa che è la Terra a girare intorno al Sole; questa è la rivoluzione di Copernico. L’ingenuo guarda il mondo e crede di vedere le cose come sono in se stesse; l’esperto (il filosofo trascendentale) sa che sta vedendo le cose come appaiono a noi: è la rivoluzione di Kant. Duecento anni esatti dopo la sua morte, questo libro ne espone la rivoluzione filosofica con la stessa ironia affettuosa riservata alla rivoluzione sovietica in Goodbye Lenin!

Non si tratta di distruggere un monumento, ma di decostruirlo, cioè – in parole povere – di togliergli un po’ di ruggine, rendendo comprensibile cosa pensava Kant e dove sbagliava, per restituire all’attualità un classico della filosofia che il tempo e il successo hanno finito per imbalsamare.