Gli Sforza: Il racconto della dinastia che fece grande Milano

«اسم من Boldrino da Panicale است، ما به دنبال جوانان شجاعی هستیم که به آن ملحق شوند. جنگیدن، به خطر انداختن زندگی‌تان، اما سرگرمی و کسب درآمد زیاد، با بسیاری از زنان ارتباط دارد. تو به نظر من آدم باهوشی هستی، چند سالته؟» ما در اردیبهشت 1385 در کوتینولا در رومانیا هستیم. یکی از بی‌رحم‌ترین ناخداهای مزدور که در آن سال‌ها در ایتالیا گردش می‌کرد، تصمیم می‌گیرد با سربازانش در یک زمین مرتعی غیرقابل کشت، نه چندان دور از یک خانه مزرعه توقف کند.

جواب دادن به او، هیجان‌زده و سرگشته، کاری نیست. هنوز شانزده جاکومو آتندولو، برای همه جاکوموزو، در واقع موزیو. کشاورز جوان با خیالبافی در مورد آینده ای متشکل از جنگ، پول و فتوحات، پیشنهاد کار را می پذیرد. چگونه می توانست تصور کند که با تصمیم خود در واقع یکی از مشهورترین سلسله های رنسانس را به وجود آورد؟ بله، چون موزیو آتندولو - ملقب به \"Sforza\" به دلیل توانایی بدنی اش - پس از اینکه خود را در خدمت ویسکونتی ها و شهرهایی مانند پروجا و فلورانس قرار داد، زندگی پرماجرا خواهد داشت، همسران، عاشقان و فرزندان از جمله فرانچسکو، پسر ارشد، که در سال 1450 به ارباب میلان تبدیل خواهد شد.

کارلو ماریا لومارتیر با وفاداری به تاریخ‌ها، مکان‌ها و حقایق تاریخی، اما با نوشته‌های خوشمزه در جزئیات و روایتی شاد، نه تنها انسان را به ما می‌گوید. و رویدادهای احساسی که حول محور قهرمانان اصلی خانواده اسفورزا و همچنین یک دوره کامل، پر از تحولات سیاسی و دگرگونی‌های اجتماعی می‌چرخند: جنگ صد ساله به پایان می‌رسد، کمون‌ها و دوران قرون وسطی جای خود را به اربابانی در رم می‌دهند. پاپ پیوس دوم جنگ صلیبی را علیه ترک ها به راه می اندازد، صلح لودی آتش بس بین ایالت های شبه جزیره را تضمین می کند.

فرانچسکو اسفورزا، دوست کوزیمو مدیچی، کارآفرین و جاه طلب، میلان را به مکانی پویا تبدیل می کند. و شهر مدرن، ساختمان uendo، بر روی آوار قلعه ویسکونتی که توسط میلانی ها با خاک یکسان شده است، قلعه پورتا جوویا (کاستلو اسفورزسکو فعلی) و همچنین بزرگترین بیمارستان دولتی اروپا، Ca\' Granda. در کنار او همسرش، بیانکا ماریا ویسکونتی، زنی با اراده و باهوش است که نقشی به دور از حاشیه در مدیریت اتحادهای سیاسی دوک نشین ایفا خواهد کرد.

اگر درست باشد، همانطور که کسی نوشته است که «تاریخ همیشه معاصر است»، در وقایع پرشور و پرتلاطم اسفورزاس ها، در مبارزات بی رحمانه بین جناح ها، در دسیسه های دربار، مانند اعمال قهرمانانه مردان و زنانی که در این صفحات شرح داده شده است، خواننده قادر خواهد بود بسیاری از ویژگی ها، و بدبختی ها، نقاط قوت و ضعف ایتالیای امروزی را بیابد: آن زمان هم مثل الان، باشکوه و بدبین، درخشان و بی رحمانه.

«Mi chiamo Boldrino da Panicale, siamo in cerca di giovani valorosi da aggregare. C'è da combattere, rischiare la pelle ma divertirsi e guadagnare parecchio denaro, avere a che fare con molte donne. Tu mi sembri un tipo in gamba, quanti anni hai?» Siamo nel maggio del 1385, a Cotignola, in Romagna. Uno dei più spietati capitani di ventura che in quegli anni circolasse in Italia sceglie di sostare con la sua truppa su un incolto terreno a pascolo, poco distante da una cascina.

A rispondergli, eccitato e disorientato, è il non ancora sedicenne Giacomo Attendolo, per tutti Giacomuzzo, anzi Muzio. Fantasticando su un futuro fatto di battaglie, soldi e conquiste, il giovane contadino accetta la proposta di ingaggio. Come poteva immaginare che con quella sua decisione stava, di fatto, dando origine a una delle più celebri dinastie del Rinascimento? Sì, perché Muzio Attendolo - soprannominato «Sforza» per la sua prestanza fisica - dopo essersi messo al servizio dei Visconti e di città come Perugia e Firenze, avrà una vita avventurosa, mogli, amanti e figli, tra cui Francesco, il primogenito, che nel 1450 diventerà signore di Milano.

Restando fedele alle date, ai luoghi e ai fatti storici, ma con scrittura gustosa nei dettagli e felicemente narrativa, Carlo Maria Lomartire ci racconta non solo le vicende umane e sentimentali che ruotano intorno ai principali protagonisti della famiglia Sforza ma anche un'intera epoca, piena di rivolgimenti politici e di trasformazioni sociali: sta per concludersi la guerra dei Cent'anni, i Comuni e l'età medievale lasciano spazio alle Signorie, a Roma papa Pio II lancia la crociata contro i Turchi, la pace di Lodi garantisce una tregua tra gli Stati della penisola.

Intraprendente e ambizioso, amico di Cosimo de' Medici, Francesco Sforza farà di Milano una città dinamica e moderna, costruendo, sulle macerie di quello visconteo raso al suolo dai milanesi, il castello di Porta Giovia (l'attuale Castello Sforzesco) nonché il più grande ospedale pubblico d'Europa, la Ca' Granda. Al suo fianco la moglie, Bianca Maria Visconti, donna volitiva e intelligente, che avrà un ruolo tutt'altro che marginale nella gestione delle alleanze politiche del Ducato.

Se è vero, come ha scritto qualcuno, che «la storia è sempre contemporanea», nelle appassionate e turbolente vicende degli Sforza, nelle spietate lotte tra fazioni, negli intrighi di corte come nelle gesta eroiche degli uomini e delle donne descritte in queste pagine, il lettore potrà ritrovare non poche delle caratteristiche, delle grandezze e delle miserie, dei pregi e dei difetti dell'Italia di oggi: allora come adesso magnifica e cinica, geniale e crudele.