Gesellschaftssteuerung und gesellschaftliche Selbststeuerung: Eine Einführung

ایده کنترل اجتماعی هدفمند نه تنها دیکتاتورها و ایدئولوگ ها را برانگیخته است. هنوز هم الهام بخش برخی از بازیگران دموکراسی مدرن امروزی است. اما محتوای آرمان‌شهری و تجربیات ناخوشایند آن‌ها را موضوع بحث‌های جامعه‌شناسی و علوم سیاسی قرار داد. آیا ایده فرآیندهای اجتماعی قابل شکل‌دهی هنوز هم در عصر جهانی شدن اقتصاد و سیاست قرار می‌گیرد؟
در کتاب ابتدا موارد اختلاف در بحث دانشگاهی و مبانی تجربی بدبینی کنترلی بررسی شده است. . نگاهی به مکانیسم‌های هماهنگی بازار، جامعه و سازمان و همچنین تأثیر مذاکرات و ارتباطات قدرت، شکلی را توضیح می‌دهد که در آن اثرات کنترلی در نظر گرفته شده و احتمالاً به شیوه‌ای متناسب با هدف اجرا می‌شود. با این حال، موفقیت تلاش های کنترل جاه طلبانه به دلیل مشکلات عقلانی بازیگران جمعی به طور سیستماتیک محدود شده است. این را، از جمله، نتایج دوسوگرایانه تنظیم حوزه سیاست در حوزه‌های بهداشت، علم و تجارت نشان می‌دهد.
با این وجود، دلیلی برای استعفا وجود ندارد. موارد تجربی مانند «جامعه بزرگ» دولت جانسون در ایالات متحده آمریکا، اصلاحات دولت‌های تاچر در بریتانیای کبیر و روند تحول موفقیت‌آمیز بسیاری از دولت‌های سوسیالیستی ثابت می‌کنند که نظام‌های سیاسی کثرت‌گرا قادر به دستاوردهای طراحی حیرت‌انگیز و پایدار هستند. در هر یک از این موارد، مجموعه ای مطلوب از شرایط ساختاری و صلاحیت های بازیگر قابل شناسایی است. از این نتیجه می‌شود: حتی اگر شرایط برای امکان پروژه‌های کنترلی درخواستی را هرگز نتوان به طور کامل به صورت نظری فهرست‌بندی کرد، با این وجود برای تلاش‌های بهینه‌سازی عملی قابل دسترسی هستند.

Die Idee der zielbewussten Gesellschaftssteuerung hat nicht nur Diktatoren und Ideologen bewegt. Sie inspiriert noch heute manche Akteure der modernen Demokratie. Doch ihr utopischer Gehalt und unbefriedigende Erfahrungen machten sie zum Gegenstand einer soziologisch-politikwissenschaftlichen Kontroverse. Passt die Vorstellung von gestaltbaren Gesellschaftsprozessen überhaupt noch ins Zeitalter der Globalisierung von Wirtschaft und Politik?
Im Buch werden zunächst die Streitpunkte der akademischen Debatte und die empirischen Grundlagen des Steuerungspessimismus beleuchtet. In welcher Form Steuerungseffekte intendiert und womöglich intentionsadäquat realisiert werden, erklärt ein Blick auf die Koordinationsmechanismen Markt, Gemeinschaft und Organisation sowie den Einfluss von Verhandlungen und Machtkommunikation. Allerdings erweisen sich die Erfolge ambitionierter Steuerungsbemühungen aufgrund der Rationalitätsprobleme kollektiver Akteure als systematisch begrenzt. Das zeigen u.a. die ambivalenten Ergebnisse der Politikfeldregulierung in den Bereichen Gesundheit, Wissenschaft und Wirtschaft.
Gleichwohl besteht kein Grund zur Resignation. Dass pluralistische politische Systeme zu erstaunlichen und nachhaltigen Gestaltungsleistungen fähig sind, belegen empirische Fälle wie die "Great Society" der Johnson-Administration in den USA, die Reformen der Thatcher-Regierungen Großbritanniens und der erfolgreiche Transformationsprozess vieler sozialistischer Staaten. In jedem dieser Fälle lässt sich eine günstige Konstellation von strukturellen Umständen und Akteurkompetenzen ausmachen. Daraus folgt: Auch wenn sich die Bedingungen der Möglichkeit anspruchsvoller Steuerungsprojekte niemals vollständig theoretisch katalogisieren lassen, so sind sie doch praktischen Optimierungsanstrengungen zugänglich.