Essays nach Auschwitz: Ein Seminar 40 Jahre nach Adornos Radiovortrag. Norbert H. Weber zum 65. Geburtstag

موگلن، آگوست 2007. در طول یک جشنواره روستایی، گروهی از ساکنان هندی شهر کوچک ساکسون قربانی شکار بیگانه هراسانه مردان جوان متعددی شدند.

حملات افراط گرایان راست مانند این بیشتر به پایان رسیده است. بیش از 60 سال در آلمان اقتصاد جنگ جهانی دوم. به‌طور تکان‌دهنده، تصاویر یکسان هستند: «بینندگان بدون انجام کاری تماشا می‌کردند،» Tagesspiegel در 21 اوت 2007 می‌نویسد. امروز (غیر)شرکت‌کنندگان از جنایات استبداد ناسیونال سوسیالیستی چه آموخته‌اند، وقتی اقداماتشان با نگاهی دیگر مشخص می‌شود؟ مشکل آموزش تاریخی-سیاسی مدرسه، تربیت معلم؟

در «مقالات پس از آشویتس»، دانش‌آموزان جوان آموزش و پرورش، برداشت‌های خود را در طول و پس از گشت و گذار در بنای یادبود آشویتس 60 سال پس از آن منعکس می‌کنند. آزادسازی اردوگاه کار اجباری که در سمیناری در دانشگاه فنی برلین تهیه شد. آنها به عنوان اعضای نسل سوم، پس از نسل اول سرکوبگر و نسل دوم معترض و کاوشگر، مدعی هستند که نقش عقلانی و تحقیقی تری در مسئله گناه بازی می کنند. با انجام این کار، آنها یک سختگیری اخلاقی را ایجاد می کنند که در بحث های آکادمیک صیقلی چندان رایج نیست، اما در نهایت از تعهد دانشجویی به معنای تزهای آدورنو در سخنرانی رادیویی خود "آموزش پس از آشویتس" (1966) صحبت می کند. و آنها با عقیده فون وایزکر 40 سال پس از پایان جنگ موافق هستند که می گوید:

"ما نسل جدیدی داریم که مسئولیت سیاسی را بر عهده گرفته است. پسرها مسئول اتفاقات آن زمان نیستند. اما آنها مسئول آن چیزی هستند که در داستان اتفاق می افتد.»

Mügeln, August 2007. Eine Gruppe indischer Einwohner des kleinen sächsischen Ortes wird während eines Dorffestes Opfer einer fremdenfeindlich motivierten Hetzjagd zahlreicher junger Männer.

Rechtsextremistische Übergriffe wie diese haben in Deutschland auch mehr als 60 Jahre nach dem Ende des Zweiten Weltkriegs Konjunktur. Erschreckenderweise gleichen sich die Bilder: „Schaulustige sahen tatenlos zu“, schreibt der Tagesspiegel vom 21.08.2007. Was haben (Un)Beteiligte von heute aus den Verbrechen der nationalsozialistischen Gewaltherrschaft gelernt, wenn ihr Handeln bestimmt wird durch hinsehendes Wegschauen? Ein Problem der historisch-politischen Bildung der Schule, der Lehrerbildung?

In ihren „Essays nach Auschwitz“ reflektieren junge Pädagogik-Studierende ihre Eindrücke während und nach einer Exkursion in die Gedenkstätte Auschwitz 60 Jahre nach der Befreiung des Konzentrationslagers, vorbereitet in einem Seminar an der Technischen Universität Berlin. Als Angehörige der Dritten Generation nehmen sie für sich in Anspruch, nach der verdrängenden Ersten Generation und der aufbegehrenden, protestierenden und bohrend nachfragenden Zweiten Generation eine eher rational ergründende Rolle bei der Frage nach der Schuld einzunehmen. Dabei entwickeln sie einen ethischen Rigorismus, der in akademisch geschliffenen Auseinandersetzungen nicht eben häufig ist, aber letztlich für das studentische Engagement im Sinne der Thesen Adornos in seinem Rundfunkvortrag „Erziehung nach Auschwitz“ (1966) spricht. Und sie schließen sich von Weizsäckers Credo 40 Jahre nach Kriegsende an, wenn er feststellt:

„Bei uns ist eine neue Generation in die politische Verantwortung hereingewachsen. Die Jungen sind nicht verantwortlich für das, was damals geschah. Aber sie sind verantwortlich für das, was in der Geschichte daraus wird.“