Bildungskontexte: Strukturelle Voraussetzungen und Ursachen ungleicher Bildungschancen

براساس اصل شایسته سالاری، عملکرد دانش‌آموز، که با نمرات مدرسه یا توصیه‌های آموزشی سنجیده می‌شود، به تنهایی باید فرصت‌های آموزشی او را تعیین کند. با این حال، تحقیقات آموزشی تجربی نشان می دهد که سیستم آموزشی آلمان هنوز این ادعا را برآورده نمی کند. مطالعات متعدد نشان داده است که نابرابری های قابل توجهی در فرصت های آموزشی بر اساس خاستگاه اجتماعی و قومی، جنسیت و منطقه وجود دارد. با این حال، تحلیل‌های تجربی ذکر شده (و مفاهیم نظری زیربنایی مربوطه) اغلب به طور ضمنی فرض می‌کنند که عوامل تعیین‌کننده فردی و منابع خانه والدین به تنهایی علت نابرابری‌های آموزشی هستند و بنابراین برای فرصت‌های آموزشی ناچیز است، که در آن زمینه‌های آموزشی - مانند مدرسه، کلاس مدرسه، منطقه مسکونی، منطقه یا شبکه اجتماعی - دانش آموز قرار دارد. با این حال، مطالعات اخیر بر اساس تحلیل‌های چندسطحی و طولی نشان می‌دهد که علاوه بر تغییر بافت‌های اجتماعی و گسترش فرصت‌های آموزشی، شرایط مدارس، کلاس‌ها و مناطق و همچنین معلمان و ترکیب حلقه دوستان دانش آموزان تأثیر بسزایی در موفقیت تحصیلی فردی دارند.

Gemäß dem meritokratischen Prinzip sollte alleine die Leistung eines Schülers, gemessen u.a. durch Schulnoten oder Bildungsempfehlungen, dessen Bildungschancen bestimmen. Jedoch weist die empirische Bildungsforschung darauf hin, dass das deutsche Bildungssystem diesem Anspruch bei weitem und bis heute nicht gerecht wird. So belegen zahlreiche Studien ausgeprägte Ungleichheiten der Bildungschancen nach sozialer und ethnischer Herkunft sowie nach Geschlecht und Region. Dabei gehen die angesprochenen empirischen Analysen (und die jeweils zugrunde liegenden theoretischen Konzepte) jedoch implizit häufig davon aus, dass alleine individuelle Determinanten und Ressourcen des Elternhauses für die festgestellten Bildungsungleichheiten ursächlich sind und es somit für die Bildungschancen vernachlässigbar ist, in welchen Bildungskontexten – wie etwa Schule, Schulklasse, Wohngegend, Region oder soziales Netzwerk – sich eine Schülerin oder ein Schüler befindet. Neuere Untersuchungen auf Basis von Mehrebenen- und Längsschnittanalysen zeigen allerdings, dass neben dem Wandel gesellschaftlicher Kontexte und der Expansion von Bildungsgelegenheiten auch die Bedingungen in den Schulen, Klassen und Regionen sowie die Lehrkräfte und die Zusammensetzung des Freundeskreises der Schülerinnen und Schüler einen erheblichen Einfluss auf den individuellen Bildungserfolg haben.