Нохчийн мотт 10-11 классашна

دسته بندی: خارجی
ویرایش:  
نویسندگان: Джамалханов З.Д.,  Чинхоева Т.Н.  
سری:  
 
ناشر:  
سال نشر:  
تعداد صفحات: 73 
زبان: Nakho-Dagestanian 
فرمت فایل : PDF (درصورت درخواست کاربر به PDF، EPUB یا AZW3 تبدیل می شود) 
حجم فایل: 1 مگابایت 

قیمت کتاب (تومان) : 53,000

- Solzha-GІala، شرکت واحد دولتی \"Knizhni izdatelstvo\"، 2007. \">Hyeharkhochunna gIoynna
1. موت اوایلایاران آ، ختامان آ، هیکالان، دهاران آ اوگاره آ یوخخا هزنه یو، هیوندا آلچا آدامیین دهارخ آ، یوکارالخ آ بایتسچو ماتو داکیا تسا لوتوش تسخیا خیوما آ داتس. موت آدمین اویران آ، خیاران آ، کیسامان آ گیرس بو. XIumanan niysa tidam بان haare khyazhzhina، tsunnan oila yan haatarlo، niisa، khetame oila yan haare khyazhzhina، khIumanakhkha yish khir yu، tk’a khIumanah وای خاتره خیاژینا بن، اوتسو khiazhina ben، otsukhekiuman. کلاسیین دسرخوشنا، تسران هن آ، تزار یامیینچوونگا دیلیچ، لاهارچو کلاسیین دسرخوشناچول ملا آ السم اولا یان خئور دو. تسو کلاسشکاخ دشارخوی علم تیدام بان آ، اولا یان آ، ختا آ یامو بزا، تسران کامل خیو آ، هارش لاخداها آ دزا. زانیاتشکاه یاموچو ماتریالان خیون باخانا دو، و اشتتا خیوندا دو، شو تسوناخ موها ختا بوهو هاتارش کاستور پایدخیا خیر دو. تسو شینا کلاسخ دشارخوی یامو بزا V–IX-چوی کلاس دلیله یاامیینچون بوخا تیه نوخچیین متتان نیسایازداران باکوناش یووزا آ، کارائرزو آ، تسرخ نیسا پایائتسا آ. ایکس چو کلاسه املا، نقطه گذاری باکوناش ایامور یو.
ناگخ ساننا ایکس چو کلاسه املای باکوناش یاموزا ییسینخ، اویش آ، نقطه گذاری باکوناش آ XI-چو کلاسه یامو آزار یو، تساراخ، تسا هیلچا، آئیش یوش یوت .
2. متان زنتشکا سختاش السام دلچو کلاسشکاخ اکسپوزیشن های کلاسخ یازیان آتو هیلاخ، تکئا X–XI-چوی کلاسشکاخ دوسوش دولو کامل کیوران یوزنان بلخاش کلاسه بان ییشیرگ کلاسه، درسونه تسا خیالون بولخوچوشتس. تکاتسو کلاسشکاخ ایاموش یولو متان ماده دیکتیدام آ، اولا آ یارتسا، کیورگهرا ختا گیورترزا خوللارالین نکاشتسا هیها آ، یامو آ آزار یو. خولارالین نکاتسا دوشو دولو کامل خیو گیو دش دولو شاردر کلاسخ خوچوش دان تارو خیر یو. بینچو تیدامه یا دهاره آداماشنا زدلاچوخ، یا شاین خااره پایداثارتسا، یا یاامیینچو در درس نوکارلو تسا هولویتوش. اشتتا و باخیاناش آ دولوش، سختاش توش تسخیلارنا، دووش دولو کامل خیورن تسو نکاخ پایدائتسار ماگوش، تسو گیولاخنا ساککاستینا سختاش بیلگال تسا دهنا. ووخو ماسو آ کلاساشکاخ، سختاش السام دولچو V–IX-چوی کلاساشکخ دشارخوین کامل کیوران بالخانا شکاستینا سختاش للا: کلاس V برای 18 سخت،
کلاس VI برای 20 سخت، کلاس VII برای 10 ساخت، کلاس هشتم برای کلاس نهم برای 8 سخت lt .
ایامیینچو آثار تمناشنه ترکیب یازیار ادبی ماهله دهخار دو. تسول سوو، سروده گرگ گرچو خيساپخ خو كپارا تمناش هرزه مگر دو: «كينخيگامان خياتترخين سيلاخ گيوللاخاش»، «خيوناره دشارخو»، «ننان مت سونا هيوندا بزا»، «ننان سيي آ، سيامونه» زدلار دولچو دیکاچو خیرخوچون دهار، آدین سرخو – خلق تورپالهو، فولکلورخ خلقیین دوتاغیاللا، اشتتا دیا خین آ، املای الف، نقطه گذاری آ تالارش اوروکخ یوکادالور، من اموخینوچوچوچو ماتریال. اوشدار هیلا دزا اشتتا کامل خی-اوران شرداره پایاتزار آ هیله دزا. تکئا آثار ادبی لاتصنا تألیف یازیارتسا هاارش دلار ادبی دهخار دو.
3. Х–ХI-چوی کلاساشکاخ ننان مات خیهار، ایامور تسخیا شاتایپانارا باشهالا یولوش دو. آی باخیاناش دولوش، Х–ХI-چوی کلاسیین نوخچیین برنامه متان V–IX-چوی برنامه های کلاسیک چیوغیا قسطاش یو.موت یامو 105 سخت، هشتم-چو کلاسا 105 دلره، تکا و سختاش کلاس هشتم 68 دیسنا، IXn- a 68 saht della. yakhna, tsa yitina, hyeharhoshna bolkh ban a, text author’s tsu classic book liziyan a atta hiliita, nek lohush, xiottiyna. تسو شینا کلاسان برنامه یوکئا دالوش درگ یوکرچو دانش آموز دوره یوکارا لغت شناس، آوایی شناسی کیئزیگچو برامخ خامیین آ، مختصر دکان اووشش یولو املا، نقطه گذاری باقوناش آ یو. و باکوناش خیر یو، تثمگرشنا گیوله اش دولو دیکا درباناش صنا، دشارحویین هارشکارا لدارلوناش دیایوخوش، متان هارش، ریخت شناسی، نحو، نقطه گذاری هارش لاخاداخ آیتتو بش یول کویرتا هازنا باکوناشیس. و خزنا دشارخوشنا کارائرزوی، تسران خارش لاخداخی، تسران دووش دولو کامل خیوی گیو دش، دسرخوشا تیدم بار، اولا یار، اوش ختور السامدکخارخیاما، خولاراللین نکاشتسا، متدیک سورتخیوتوتوچووشاته/ >یولو کورتا ماده یوکاالور دارا تسا هیلچا تسا توروش، اوشوش. و آغیو یوکایالو آ، خوچوشیان آ ایزاش هیلارنا، برنامهخ جادویی نیسایازداران کورتا باکیوناش ایامور، کارائرزور، هاار لاردان آتو خیلییتا، دووش دولو کامل خیو جیو آ، آتو آ بش یولو خولارالین شاردارش خشتازه ی کامپوزیشن، یشتکدوسخشا. dik xiottiynachu planac tsIakh yazyoytush , bolkh bar.
ما-دره آلچا، دشارخوین دووش دولو کامل خیور متتانا، ادبی هارش کارادزورتسی، لاخاداخارتسی تسخنا بیچو کچامتسا دش دو. آثار ادبی لذنا یازش یولو تصنیفات متان اوروکهخ ای تسیاخ یازیویتو، تکا دستور زبانی مضمون یولو تالمان بولخ متان اوروکهخ یا، اووشوش هیلاخ، تسیاخ خوچوشبویتو.
4. نوخچیین متان نیسایازداران باقوناش (املا، نقطه گذاری باقوناش) X–XI-چوی کلاس شکه مالو یوتسوش، دیکتیدام بش آ، ختمتسه اولا یسا، کیورگه تسران مایناش دوخوش آ یامو ایزا. تیاکخا اویش دسرخوشنا پایده خیر یو. کتاب درسی خو کورتا یالاشوناش اشتتا یو: 1) صرف شناسی، نحو دستوری بیلگالونیین، نوخچیین املا، نقطه گذاری باشعلیین بوخا تیئخ واین متتان نیسایازداران باکوناش ایامور، شریر، چیاغیار; 2) نیتسکخوچو کپارا دشارخوین لغت الف، تسارنا
متن دشناش دوزار، هار آ شوردار; 3) نوخچیین ادبی متان نورماناش صحبتور، گالیهار تسا خلئیتا، لغوی- دستوری الف، املای الف، ارتوپیک آ باکناش لاریار، ووشتا الچا، دشناش، تسران معیناشک خاجژینا، نیسا دلور آ، بارتا کمالش آخه یئاچ. deshnash niysa diyazdar a lardar.
کتاب درسی تک الا املای آ، نقطه گذاری آ باکوناش آ، تسو یوکا بالینا واژگان، ارتوپین، دستور زبان، سبک شناس بوززا هاماش لرینا داگاه ایامو تسا تکوچوچوختاشکا، اویش دِشَخزاختاشکا یک alto khiliita a bella. تساراخ دوخهبولو هاامش یوک کییرچو ایشکولان کارلابوخوش آ، شوربش آ، تسران جامی دش آ خیر بو. بوخخاچو
تیدامتسا آ، لرمتسا آ دسرخوشا بولخ باخ، تسو تک تصارنا السام گیو خیر دو.
هیهارخوچو، شن کلاسان کهچامه هیاژژینا، پایدائتسا تارلو مطالب کتاب درسی. شن هارش کیارگدان لووچو دسرخوچوننا اوشورگ آ کارور دو خو تک. یامو الاچو ماتریالین داکوش کسیوش بیلگالداهارو آ اویش عطا آ، دیکا آ یامو دچارهوین آتو بییر بو.

نویسندگان.

— Соьлжа-ГІала, ГУП "Книжни издательство", 2007. (Правила правописания на чеченском языке. Учебник для 10-11 кл. ) Хьехархочунна гIоьнна
1. Мотт ойлаяран а, кхетаман а, хьекъалан, дахаран а уггаре а йоккха хазна ю, хIунда аьлча адамийн дахарехь а, юкъараллехь а буьйцучу матто дакъа ца лоцуш цхьа хIума а дац. Мотт адамийн уьйран а, кхиаран а, къийсаман а гIирс бу. ХIуманан нийса тидам бан хааре хьаьжжина, цуьнан ойла ян хаа тарло, нийса, кхетаме ойла ян хааре хьаьж-жина, хIуманах кхета йиш хир ю, ткъа хIуманах вай кхетаре хьаьжжина бен, оцу хIуманан хьекъал хир дац.
Х–ХI-чуй классийн дешархошна, церан хене а, цара Iамийнчуьнга а диллича, лахарчу классийн дешархошначул мелла а алсам ойла ян хуур ду. Цу классашкахь дешархой алсам тидам бан а, ойла ян а, кхета а Iамо беза, церан къамел кхио а, хаарш лакхадаха а деза. Занятешкахь Iамочу материалан хIун бахьана ду, и иштта хIунда ду, шу цунах муха кхета боху хаттарш къастор пайдехьа хир ду.
Х–ХI-чуй шина классах хIора классехь а нохчийн маттана лерина 34 сахьт ду. Цу шина классехь дешархой Iамо беза V–IX-чуй классашкахь Iамийнчун буха тIехь нохчийн меттан нийсаяздаран бакъонаш йовза а, караерзо а, царах нийса пайдаэца а. Х-чу классехь орфографин, пунктуацин бакъонаш Iамор ю.
Нагахь санна Х-чу классехь орфографин бакъонаш Iамоза йисинехь, уьш а, пунктуацин бакъонаш а ХI-чу классехь Iамо езар ю, царах, ца хилча йиш йоцу, коьртанаш Iамийна а.
2. Меттан занятешкахь сахьташ алсам долчу классашкахь изложени я сочинени классехь язъян аьтто хилахь, ткъа Х–ХI-чуй классашкахь дозуш долу къамел кхиоран йозанан белхаш классехь бан йишъерг классехь, урокехь ца кхиалун болх цIахь кхочушбайта мегар ду. Ткъа цу классашкахь Iамош йолу меттан материал дика тидам а, ойла а ярца, кIорггера кхета гIортарца кхоллараллин некъашца хьеха а, Iамо а езар ю. Кхоллараллин некъаца дозуш долу къамел кхио гIо деш долу шардар классехь кхочуш дан таро хир ю. Бинчу тидамех я дахарехь адамашна зеделлачух, я шайн хаарех пайдаэцарца, я Iамийнчу
произведенех лаьцна дика хIоттийнчу планан гIоьнца цIахь тайп-тайпанчу теманашна сочинени язъяйта мегар ду, кIезигчу сахьташкахь Iамочу материална урокехь новкъарло ца хуьлуьйтуш. Иштта и бахьанаш а долуш, сахьташ тоьуш цахиларна, дозуш долу къамел кхиорна цу некъах пайдаэцар магош, цу гIуллакхна шакъастийна сахьташ билгал ца даьхна. Вукху массо а классашкахь, сахьташ алсам долчу V–IX-чуй классашкахь дешархойн къамел кхиоран балхана шакъастийна сахьташ лела: V классана 18 сахьт,
VI классана 20 сахьт, VII классана 10 сахьт, VIII классана 10 сахьт, IХ классана 8 сахьт.
Iамийнчу произведенийн теманашна сочиненеш язъяр литературан мехала декхар ду. Цул сов, сочиненешна герг-гарчу хьесапехь кху кепара теманаш харжа мегар ду: «Къинхьегаман хIайттархойн сийлахь гIуллакхаш», «Хьуьнаре дешархо», «Ненан мотт суна хIунда беза», «Ненан сий а, цуьнан къинхетам а сийлахь хIунда лору», «Зеделларг долчу дикачу хьехархочун дахар», «Адин Сурхо – халкъан турпалхо», «Фольклорехь халкъийн доттагIалла», иштта дIа кхин а.
Дешнийн а, предложенийн а этимологически а, морфологически а, лексически а, синтаксически а, стилистиче-ски а, орфографически а, пунктуационни а талларш урокехь юкъадалор, Iамочу материална новкъарло ца хин йолчу барамехь уьш кхочушдар хила деза. Иштта къамел кхи-оран шардарех пайдаэцар а хила деза. Ткъа литературни произведенех лаьцна сочиненеш язъярца хаарш далар литературан декхар ду.
3. Х–ХI-чуй классашкахь ненан мотт хьехар, Iамор цхьа шатайпанара башхалла йолуш ду. И бахьанаш долуш, Х–ХI-чуй классийн нохчийн меттан программа V–IХ-чуй классийн программех чIогIа къаьсташ ю.
V-чу классана программо ло 104 сахьт, VI-чу классехь 105 сахьт деллера, VII-чу классехь нохчийн мотт Iамо 105 сахьт, VIII-чу классана 105 деллера, ткъа и сахьташ 8-чу классана 68 сахьт бен ца дисна, IХ-чу классана а 68 сахьт делла.
Х–ХI-чуй классашна хIоттийна программа, теманаш билгал а яьхна, ца йитина, хьехархошна болх бан а, учебникан авторшна цу классийн учебник язъян а атта хилийта, некъ лохуш, хIоттийна. Цу шина классан программи юкъа далош дерг юккъерчу школан курса юкъара лексикологин, фонетикан кIезигчу барамехь хаамийн а, коьртачу декъана оьшуш йолу орфографин, пунктуацин бакъонаш а ю. И бакъонаш хир ю, цамгаршна гIоле еш долу дика дарбанаш санна, дешархойн хааршкара ледарлонаш дIайохуш, меттан хаарш, морфологин, синтаксисан, пунктуацин хаарш лакхадаха аьтто беш йолу коьрта хазна – нийсаяздаран бакъонаш. И хазна дешархошна караерзой, церан хаарш лакхадахий, церан дозуш долу къамел кхиой гIо деш, дешархоша тидам бар, ойла яр, уьш кхетор алсамдаккхархьама, кхоллараллин некъашца, методикан суртхIотточу пайдечу агIонех хаарца пайдаоьцуш, болх бан оьшуш
йолу коьрта материал юкъаялор дара ца хилча ца торуш, оьшуш. И агIо юкъаяло а, кхочушъян а езаш хиларна, программехь магийна нийсаяздаран коьрта бакъонаш Iамор, караерзор, хаар лардан аьтто хилийта, дозуш долу къамел кхио гIо а, аьтто а беш йолу кхоллараллин шардарш классехь, иштта цIахь яздойтуш, ткъа сочинени дика хIоттийначу планаца цIахь язйойтуш, болх бар.
Ма-дарра аьлча, дешархойн дозуш долу къамел кхиор меттан а, литературан а хаарш карадерзорций, лакхадахарций цхьана бечу кечамца деш ду. Литературан произведенех лаьцна язъеш йолу сочинени меттан урокехь я цIахь язйойту, ткъа грамматикан тема йолу талламан болх меттан урокехь я, оьшуш хилахь, цIахь кхочушбойту.
4. Нохчийн меттан нийсаяздаран бакъонаш (орфографин, пунктуацин бакъонаш) Х–ХI-чуй классашкахь мало йоцуш, дика тидам беш а, кхетамца ойла еш а, кIорггера церан маьIнаш дохуш а Iамо еза. ТIаккха уьш дешархошна пайде хир ю. Кху учебникан коьрта Iалашонаш иштта ю: 1) морфологин, синтаксисан грамматически билгалонийн, нохчийн орфографин, пунктуацин башхаллийн буха тIехь вайн меттан нийсаяздаран бакъонаш Iамор, шаръяр, чIагIъяр; 2) ницкъкхочучу кепара дешархойн лексика а, царна
меттан дешнаш довзар, хаар а шордар; 3) нохчийн литературни меттан норманаш талхор, галъяхар ца хилийта, лексико-грамматически а, орфографически а, орфоэпически а бакъонаш ларъяр, вуьшта аьлча, дешнаш, церан маьIнашка хьаьжжина, нийса далор а, барта къамелехь меттан дешнаш нийса дIаалар а, йозанехь и дешнаш нийса дIаяздар а лардар.
Учебника тIехь елла орфографин а, пунктуацин а бакъонаш а, цу юкъа балийна лексикан, орфоэпин, грамматикан, стилистикан боцца хаамаш леррина дагахь Iамо ца белла, уьш дешархошка караберзабайта а, шаьш кхочушбечу балха тIехь церан аьтто хилийта а белла. Царах дукхахболу хаамаш юккъерчу ишколан программин курсах карлабохуш а, шорбеш а, церан жамI деш а хир бу. Боккхачу
тидамца а, лерамца а дешархоша болх бахь, цу тIехь царна алсам гIо хир ду.
Хьехархочо, шен классан кечаме хьаьжжина, пайдаэца тарло учебникан материалах. Шен хаарш кIаргдан луучу дешархочунна оьшург а карор ду кху тIехь. Iамо еллачу материалийн дакъош къестош билгалдахаро а уьш атта а, дика а Iамо дешархойн аьтто бийр бу.

Авторш.